Bayburt Postası - “Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinden başlayıp, Cumhuriyet döneminde devam eden çalışmalar sonucunda yurdun dört bir yanı demir ağlarla örülürken, en çok ihmal edilen yurt köşelerinden birisi Doğu Karadeniz olmuştur. Gerek Avrupa ile İran arasındaki transit ticaretini Rusların Kafkasya demiryollarına rekabetine karşı koruma, gerekse Bayburt ve Erzurum gibi iç bölgeleri sahile bağlama düşüncesiyle, bilhassa II. Meşrutiyet devrinden itibaren bölgenin demiryoluna kavuşturulması için bazı adımlar atılmıştır. Fakat çeşitli nedenlerle bu teşebbüsler hayata geçirilememiş ve kağıt üzerinde kalmıştır.”
Bu ifadeler, Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Murat Küçükuğurlu'nun henüz hazırlamakta olduğu ‘Cumhuriyet Döneminde Bayburt’ çalışmasından bir alıntı…
Cumhuriyet döneminin 1923 yılından 1950 yılına kadar olan süreçteki Bayburt’u anlatan Doç. Dr. Murat Küçükuğurlu, asırlar boyu tarihi ipek yoluna konaklık etmiş bir şehir olan Bayburt için demiryolu hayalinin 19. yüzyılın ortalarında başladığını ve Cumhuriyet döneminde bölge mebusları tarafından gündeme getirilen alternatif güzergâhların ise Bayburt’tan geçtiğine dikkat çekiyor.
Küçükuğurlu, geçmişte yaşanan tartışmalara göre güzergâh tespit çalışmalarını anlatırken, Bayburt ovalarının tercih edilmesinin nedenini; -Prof. Dr. Fazıl Çelik tarafından sürekli gündeme getirildiği gibi- daha az maliyetli olmasından başka bir şey olmadığını da ayrıca ortaya koyuyor.
Çalışmasında, Cumhuriyet dönemi boyunca demiryolu güzergâhlarına yönelik tartışmalara da belgeleriyle birlikte yer veren Küçükuğurlu, tüm bunların sonucunda doğu vilayetlerini sahile bağlayan tek önemli yolun, yani Tebriz-Erzurum-Trabzon transit yolunun bir türlü modern hale getirilememesi ve demiryolunun yapılamaması üzerine Bayburt için gelinen noktayı ise şöyle özetliyor:
“Doğu vilayetlerini sahile bağlayan tek önemli yolun, yani Tebriz-Erzurum-Trabzon transit yolunun bir türlü modern hale getirilememesi, bölge halkının iktisadi durumunu iyice kötüleştirmiştir. Eski zamanlardan beri, bilhassa İpek Yolu üzerinde bulunan Trabzon, Bayburt ve Erzurum gibi tarihi yerleşim merkezleri, bu yol sayesinde ticari, sosyal ve kültürel açılardan yakın bir irtibat kurmuş olmakla birlikte; karayolunun ıslah edilememesi ve demiryolunun yapılamaması, bölgenin gelişimini her bakımdan olumsuz yönde etkilemiştir. Bu olumsuzluklardan etkilenen yerlerden birisi de Bayburt’tur.”
Küçükuğurlu, yazısında, dönem dönem hem basında çıkan hem de bölge mebusları tarafından gündeme getirilen tartışmalara göre, Doğu Karadeniz Bölgesi'ne yapılması planlanan ve hatta 1924 yılında TBMM'de kanunlaştırılan demiryolu hattının önce Bayburt ovalarından geçen Trabzon-Erzurum arası bir güzergahı kapsadığını daha sonra hattın Tirebolu'ya doğru kaydırılmak istendiğini anlatırken, yazısının bir bölümünde ise geçmişte demiryoluna ilişkin yaşanan sürecin bugünden farklı olmadığını da şu ifadelerle anlatıyor:
"1924 yılı Nisan ayında Trabzon-Erzurum demiryolu kanununun kabul edilmesi ve hemen ardından güzergâh tespitine girişilmesi, bölge halkını son derece heyecanlandırmıştı. Bununla birlikte, güzergâh tespiti konusunda kafalar karışıktı. Bölge halkı ve mebusları güzergâh meselesini tartışa dursun, hükümetin bu demiryoluna para harcamaya pek niyeti yoktu. Nitekim bu kanunun çıkmasından bir müddet önce, doğu vilayetleri ile sahil arasındaki demiryolunu Chester’e yaptırtmak için, Amerikalılarla bazı pazarlıklar yapılmıştı. Trabzon’da çıkmakta olan İstikbâl Gazetesi'nin 19 Şubat 1923 tarihli haberine göre; Chester Projesi’nde Trabzon-Erzurum hattı mevcut değildi. Yalnız Aşkale’den bir hat ayrılarak Tirebolu’ya inecekti. Böylece Trabzon hattı Nafia Vekâleti tarafından ihmâl edilmiş ve Chester’in arzusu üzerine hattın Tirebolu’dan geçmesine rıza gösterilmişti. Chester’in bunu istemesindeki sebep ise o havalideki madenleri elde etmekti. Aynı günlerde bazı milletvekilleri tarafından TBMM’ye sunulan takrirler, Trabzon-Erzurum hattının sadece Chester tarafından değil, başkaları tarafından da istenmediğini ortaya koymaktaydı."
Tarihi bilgiler ve belgeler ışığında, Doç. Dr. Murat Küçükuğurlu’nun kaleminden: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Demiryolu ve Bayburt...
