Osmanlı Arşivi belgeleri ışığında Bayburt’ta Şehit Osman tepesinde yatan bir sahabeden daha önce bahsetmiştim. Bu zatla ilgili olarak belgede 'Serasker-i Fahr-i Kâinat, Ensarî, Şehid Osman Gazi" tabiri aynen geçmekteydi. Bu cümlenin tamamı ise "…Bayburd-ı Erzurum (Erzurum Bayburd'unda) medfun Serasker-i Fahr-i Kâinat, Ensarî, Şehid Osman Gazi türbesi…" şeklinde geçmekteydi.

Bu yazımdan sonra Osmanlı Arşivindeki belge ve defterleri kaynak göstererek Duduzar (Erenli) mevkiindeki türbede de Abdulvahap Gazi adında yine Peygamberin bir komutanının yatmakta olduğu ve Bayburt’u fetheden sahabe olduğu şeklinde mesajlar geldi. Ben de bu konuyla ilgili net bir belgeye henüz rastlayamadığımı ancak araştırmaya devam edeceğimi cevaben bildirmiştim.

Bu konuda araştırma yaptıklarını söyleyenlerin verdikleri bilgileri de teyidi açısından Osmanlı Arşivinde ulaşılabilecek mevcut belge ve defterlerde ne verilen referanslarda ne de benim tespitlerimde Bayburt’ta Abdulvahap Gazi adında bir sahabenin kabri olduğu hakkında yukarda belirttiğim Osman Gazi Türbesi gibi açık bir kayda rastlayamadım. Osmanlı Arşivini kaynak gösterenlerin verdikleri referanslarda da böyle bir kayıt yok. Sadece Bayburt'ta Abdulvahap Gazi Zaviyesi ve Vakfı ile ilgili ibarelerin geçtiği defter kayıtları mevcuttur.

Bu kayıtlara bakarak Abdulvahap Gazi adlı bir sahabenin kabrinin Bayburt’ta olduğunu söylemek doğru bir bilgi değildir. Ancak burada onun adıyla kurulmuş bir zaviye ve bu zaviyenin vakfı ve görevlilerinin var olduğunu söyleyebiliriz. Burada ki kabirler ise bu zaviyede görevli ve adına “Erenler” denilen ahaliyi irşadla meşgul olan şahıslarave vakıf görevlilerine ait olabilir.

(Erenler tabiri Kanuni Sultan Süleyman’ ait olup Bayburt’a gönderilmiş bir fermanda aynen geçmektedir.)

Bu bilgileri teyit için iki önemlikaynağa müracaat ettiğimizde sonuçta şu bilgilere varıyoruz.

Sahabelerle ilgili en önemli bilgi kaynağı tabakât kitaplarıdır. Bu kitapları taradığımızda da Abdulvahap Gazi ismiyle bir sahabeye rastlayamıyoruz. Abdulvahap adına ilk defa Abdulvahab bin Abdulmecid Es-Sakafî şeklinde Hicri 194 yılında ölmüş olan bir isim geçmektedir. (İbn-i Hazm, Cevamiʻü's-Sire, shf,328, Daru'l-Münif, Mısır 1900, 1. Baskı)

Bunun da sahabe döneminde değil Tabeü tabiin döneminde Basra'da yaşamış olduğu anlaşılmaktadır. Zehebî'nin Siyeri'nde de yine Basralı olduğu anlaşılan Abdulvahhab ismi geçmektedir. Zehebî'nin İslam Tarihinde Osman bin Abdulvahhab ismi geçmektedir. Bunun ölüm tarihi ise Hicrî 231 senesidir. Bu şahsın da dördüncü kuşaktan Hadis Ravisi olduğu yazılmaktadır. Bu durumda Abdulvahap Gazi adında Hz. Peygamberin sancaktarı veya mihmandarı olmadığı anlaşılmaktadır. Bu isim ancak sahabeden üç kuşak sonrası yani tebeü tabiinden birisi olabilir.

Osmanlı Arşivindeki belgelerde ise Hicrî 1067 yılına ait bir belgede "Alemdar-ı Nebi" Abdulvahap Gazi'nin Sivas’ta bulunan Zaviyesi'nin gelirlerinden bahsedilmektedir. (BOA, İE. EV, 17-1977)

Yine Hicrî 1086 tarihli belgede Sivas'ta Abdulvahap Gazi Zaviyesi'ne mütevelli tayininden bahsedilmektedir. (BOA, İE. EV,18-2145)Hicrî 1141, Milâdî 1728 tarihinde Sivas Kadısının Abdulvahap Gazi Zaviyesi Evkafı'nın tevliyeti hakkında bir arzı mevcuttur.(BOA, AE. SAMD III, 52-5167)

Hicrî 1246 yılına ait bir belgede Sivas Abdulvahap Gazi Camisine yapılan hitabet tevcihinde isim Abdulvahap Gazi "RazıyaʼllahuAnhu" şeklinde dua cümlesi ile geçmektedir. (BOA, HAT,1584-56)

Yine Hicri 1267 tarihli bir belgede Sivas'ta Abdulvahap Gazi adıyla bir Mahalle'nin var olduğu da görülmektedir.(BOA, A.MKT. NZD.36-93)

Osmanlı Arşivinde Abdulvahap Gazi adına Bayburt'ta önemli ve belirleyici bir kayıt yoktur. Evkaf defterlerinde Abdulvahap Gazi adıyla sadece Zaviye ve Vakıf kayıtları mevcuttur.(BOA, EV. d.17773 / EV.d.15070) Yani Bayburt'ta adına bir türbe veya kabir kaydına rastlanmamaktadır.

Bu bilgi ve belgelerden de anlaşılacağı gibi "Alemdar-ı Nebi", "Sancakdar-ı Nebi" gibi sıfatlarla anılan Abdulvahap Gazi Bayburt'ta medfûn olduğu söylenen zat değildir. Bayburt'ta Duduzar mevkiinde ona ait olarak gösterilen mekân ise Abdulvahap Gazi adıyla kurulmuş bir zaviyedir. Buradaki kabir veya kabirler de büyük ihtimalle bu zaviyelerde görev yapan erenlere yani irşad için buralara kadar gelmiş tasavvuf ehli olan şeyh veya zaviyedarlara aittir. Abdulvahap Gazi adına Cami, Zaviye ve Türbeler Osmanlı Arşivi belgelerinde de de görüldüğü gibi Sivas'ta bulunmaktadır. Yani Abdulvahap Gazi adında birinin ancak Sivas’ta metfun tebeu tabiinden birisinin ihtimal dahilinde olduğu söylenebilir.

Bu durumda Bayburt'ta Abdulvahap Gazi adıyla metfun bir sahabe olmadığını rahatlıkla söyleyebiliriz. Duduzar (Erenli) mevkiindeki Bayburt Fatihi Sahabe Abdulvahab Gazi kabri diye tanıtılan mekân ise bir sahabe kabri değil, Sivas'ta metfun olması muhtemel dördüncü kuşaktan bir sahabe torunu olan Abdulvahap Gazi’ye atfen kurulmuş bir zaviye ve onun adına yapılmış bir makam olabilir. En azından Osmanlı Arşiv Belgelerinde durum budur.

Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz. Bayburt kadim bir yerleşim merkezidir. Hem İslam öncesi hem İslam sonrası önemli bir merkez olduğu tarihi kaynak ve belgelerden anlaşılmaktadır. İslam Ordularının Emevîler döneminde bu bölgeye kadar gelerek Bizans’la savaştıkları, Bayburt’u fethedip 10 yıl hâkimiyet sürdükleri de tarihi bir gerçektir. Bu bilgileri ortaya koyarken kullanılan belgeleri doğru değerlendirmek gerekmektedir. Belgeleri doğru ve yerli yerinde kullanmak bizi en roğru olana götürecektir. Özellikle büyük ehemmiyete sahip Osmanlı Arşivi'ndeki kayıtları bizzat kaynağından alıp doğru değerlendirebilmek ve kullanmak gerektiğinin önemi burada bir kere daha ortaya çıkmaktadır.

Not: Bayburt’la ilgili Osmanlı Arşivi Belgeleri'yle yaptığım çalışmam baskı aşamasına gelmiş durumdadır. Kısa bir süre sonra hizmete sunulacağını umuyorum.
 
Avatar
Adınız
Yorum Gönder
Kalan Karakter:
Yorumunuz onaylanmak üzere yöneticiye iletilmiştir.×
Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.
Avatar
ozan bayburtlugil-dısburg 9 yıl önce

atmaca hoca efendi,sizlere yardımcı olma adına,5 lisan bilen yeminli tercüman,
bayburtta ikamet eden,azimet Karatekin(Medineli h.osman akfıratın )halifi
nde el yazma eser var 8 asırlık istifade etmenizi arz ve rica ederiz
not:sahabe-sancaktar abdülvehhab gazi ile ilgili"kitabı tevhid"isimli eserinden istifade edebilirsiniz,bayburt Esentepe mah ikamet etmektedir.
önemine binaen:o muhteşem eserde sahabe abdülvehhab gazi türbesi ve zaviyesi
erenlide.duduzarda.
*erzurum vakıflar bölge müd.1317-1899 erzurum salnamesi,say,195,
sahabei kiram abdülvehhab gazi duduzarda türbesi...

Avatar
kemalettin 9 yıl önce

Süleyman bey; araştırmalarınızı yeterli ve kapsamlı yapmadığınız aşikardır.Bu konuda yıllardır araştırma yapan dernekle irtibat kurmamanız ön yargılı olduğunuzu göstermektedir. Yazınızda olabilir, ihtimal gibi cümleler sonucunda kati hüküm veriyorsunuz. Bu çok yanlış bir tutumdur. Veda hutbesinde enaz 100 bin sahabi efendimizi dinledi.Bana tabakat kitabından bu şahsiyetlerin isimlerini bulabilirmisiniz.?Bir önceki yazınızda kendi köyünüzdeki ismi bile belli olmayan bir mezar hakkında sahabe ihtimalinden bahsederken bu konuda kendi köyünüzdeki mezardaki insafı burda göstermiyorsunuz. Bize tarafsız tarih hocası, menfaatsiz din hocası lazım..

Avatar
şaban aktaş 9 yıl önce

s.atmaca türbesi olmayan yere,zaviye yapılırmı.???,acaba.?
tarih prf,ve doç
hocalarla istişare yapmanızı tavsiye ederiz.,lütfen

Avatar
Özlem ÜNALAN 9 yıl önce

Süleyman Bey vermiş olduğunuz bilgiler için çok teşekkür ederim. Vermiş olduğunuz bilgiler gerek Bayburt gerekse genç akademisyenler için oldukça önemli 2014 yılında Bayburt Türbe ve Ziyaret Yerleri isimli hazırladığım tezden Abdulvahap Gazi ile ilgili küçük bir alıntı yapmak istiyorum:
"Abdülvehhâb Gâzi, Emeviler Döneminde yaşamış ve İslam kuvvetleriyle Anadolu seferlerine katılmış ünlü bir ordu komutanıdır. Emevi Hükümdarı Halife Hişam b. Abdülmelik zamanında Bizans akınlarına karşı yapılan mücadelelerde bulunmuş, Muaviye b. Hişam b. Abdülmelik ordusunda görevlendirilmiştir. Doğum yeri ve tarihi hakkında kesin bir bilgi yoktur fakat en bilinen gerçek Battal Gazi'nin yakın arkadaşı olduğudur. Abdülvehhâb Gâzi, Müseyyebnâme, Battalnâme, Hamzanâme, Danişmendnâme, Mirkâtül-Cihâd, Saltuknâmede çeşitli vazifelerle karşımıza çıkar."
Kaynakça: Necati Demir, Kutlu Özen, Hazretleri Peygamberin Sancaktarı Abdülvahhap Gâzi Hazretleri ve Gaza Arkadaşları.

Misafir Avatar
hamiyet yücesoy-dısburg 2 yıl önce @Özlem ÜNALAN

erzurum vakıflar salnamesi 1889 erzurum salnamesinde hz abdülvehhab gazi sahabe-i kiram ve sancaktar olarak gözükmektedir.tşkler

Beğenmedim! (0)
Misafir Avatar
a.kadir temur(eyüp sultan bayburt derneği)Bayburt 9 yıl önce @Özlem ÜNALAN

özlem ünalan selamlar sunarak,bayburttaki manevi şahsiyetlerle ilgili,belgelerle
(bir dosya)sizlere takdim edebiliriz,irt tlf...2116814.Bayburt.
a.kadir temür(Eyüp sultan Bayburt derneği)Bayburt temsilcisi.
saatkule karşısı yıldız garaj cad,no:6 Bayburt.

Beğenmedim! (8)
Misafir Avatar
S.Atmaca 9 yıl önce @Özlem ÜNALAN

Ben Osmanlı Arşivi belgeleri ışığında meseleleyi değerlendirdim. Ayrıca Sahabe dönemi tabakat kitaplarında yaptığımız taramayı dile getirdim. Bunun dışındaki değerlendirme ve bilgiler sizler gibi genç akademisyenlerin gayretlerine bağlı. Eğer bir katkım olduysa kendimi bahtıyar addederim.

Beğenmedim! (12)
Avatar
a.kadir temur(eyüp sultan bayburt derneği)Bayburt 9 yıl önce

esselamüaleyküm,atmaca bey,sahabe-sancaktar hz.abdülvehhab gazi.r.a.ilgili yazınıza
cevap:(resmi).!,:T.C.KÜLTÜR VE TÜRİZM BAKANLIĞI,ERZURUM KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARINI KORUMA BÖLGE KURULU KARAR:
Toplantı tarih ve no:08.02.2007-33
karar tarih ve no :08.02.2007-515
Bayburt ili merkez erenli(duduzar)köyü 9 parselde kayıtlı,Abdülvehhab gazi
ile Bey böyrek türbeleri ve çevresindeki şehitlik alanının,kültür varlığı özelliği taşıması nedeniyle 5226 ve 3386 sayılı yasa ile değişik 2863 sayılı yasa kapsamında "korunması gerekli taşınmaz"Kültür varlığı olarak tescil edilmesine
"KARAR VERİLDİ"
BAŞKAN:Prf dr a.gündoğdu ...........doç.dr:e.gültekin........doç dr.ayfer gül..

yrd doç dr,a.kadir akıl......................yrd doç,dr,ş.öztürk......doç dr.ali bayhan

aslı gibidir:ülvi özel.erzurum.imza.
sn atmaca bu tescil kararı :sancaktar sahabe abdülvehhab gazi Hz.lerinin 10 adet
kaynak ile okunarak tescil edilmiştir,posta adresininzi bildirmenizi ve sizlere bir dos
ya gönderilecktir.

Avatar
ozan bayburtlugil-dısburg 9 yıl önce

sahabe abdülvehhap gazinin Bayburtta olduğunu söylemek doğru bilgi değildir
diyorsunuz,sn atmaca sizde gurur ve kibir var zira bayburttaki bu muhteremle ilgili 15 e yakın kaynak var,neden değerli görmüyorsününz neden.!!??,,niçin.!!??,sadece Osmanlı arşivi ölçü değildir"akıllı olmak lazım"özel kütüphanesi bulunan tarihçi
ilhan yardımcı hocamızdan istifade edebilirsiniz,zira o muhterem sizin babanızın
yaşında,değerli bir tarihçi.irt tlf.0224:250 29 60.bursa

Avatar
a.mehdi öz-almanya 9 yıl önce

abdülvehhab gazinin Osmanlı arşivlerindeki kaynak,larda bulunmamması,gerekçeli bir
karar değildir.!,zira diğer kaynaklarda mevcut olduğu kesinlik kazanmıştır,dolayısıyla
Erzurum tabiat varlıkları bölge kurulu kararı ile tescil olmuştur,bilgilerinize

Avatar
Gurbetçi 9 yıl önce

Bazı gerçekler acıdır. Öncelikle Süleyman Beyi belgelerle gerçekleri dile getirdiği için kutluyorum. Ölen ölmüş gitmiştir. Kalanlara bakmak lazım. Bayburt'ta doğup büyümemiş ama babamızın atamızın yurdu diye terk etmek istemediğimiz Bayburt'ta öyle insanlarla muhatap oluyoruz ki özellikle bazı esnaflar geldiğimize geleceğimize pişman oluyoruz. Bence Bayburtlu yetkililer geçmişinden ziyade bu güne ve geleceğe dair bir şeyler üretmeli. Medeni olmamak için direnen insanımızı öncelikle eğitmeliler. Böyleleri var oldukça bütün kabirler sahabe kabri olsa bence fazla bir şey ifade etmez. Vesselam...

Misafir Avatar
yerli.raci albayrak 6 yıl önce @Gurbetçi

gurbetçi mübala yapma lütfen,abdülvehhab gazi,tarihçiler onaylamıştır,sn c.başakanı
ve maliye bakanı sn naci ağbal ile beraber türbe yapılmıştır.yoksa haberin yokmu.!
emeği olanlara yüzlerce tşkler

Beğenmedim! (0)
Misafir Avatar
bünyamin elçi 9 yıl önce @Gurbetçi

Bayburt şehri,sahabeler şehri olduğunu,kültür ve türizm bakanlığının,bayburt ili
gezilecek yerler,de sahabe-sancaktar abdülvehhab gazi kayıtlıdır(inanç türizmde)
hak ettiği noktaya gelmiştir,artık Bayburt üniversitesi ile açılm yapmıştır,emeği olanlara
tşk,ler.

Beğenmedim! (8)