Çin tarihi, devletin iletişimi denetim altına almak için dur durak bilmeden çabalamasının izlerini taşır. Bu takıntı, 1430’da yabancı ülkelerle etkileşimi kesmek için okyanuslara açılabilen teknelerin yapılmasını yasaklamaya kadar varır. Bu durumu en bilgili medeniyetin teknolojik açıdan geri kalmasına neden olan girişim olarak nitelendiren tarihçiler, Çin’in denetimi bu noktalara vardırmasını, Komünist parti devletinin 1949’da ilerlemesiyle devletin mülkü haline gelmiş kitle iletişim araçlarını denetlemeyi derinleştirmesi birlikteliği olarak değerlendirir.
İletişimi denetleme altında tutarak, rakipsiz siyasal hâkimiyet sağlarken, yeni Çin’in ekonomik ve rekabet gücü temeli olan telekomünikasyon ve enformasyon teknolojisi becerilerini modernleştirme düşüncesi vardır. Parti bunu yapabilmek için iki ayrı kurum kümesi kurar. Aralık 2001’de enformatikleşmeyle ilgili Devlet Liderlik Grubu kurulur, telekomünikasyonu da içeren bu kurum Başbakan’ın başkanlık ettiği bakanlıklar üstü bir birimdir.
Enformasyon ekonomisi ve enformasyon güvenliğiyle ilgili tüm politikaları koordine etmek üzere Devlet Konseyi’nin otoritesinin üzerinde bir “enformasyon kabinesi” oluşturur.
2000’lerin başında Çin’de internetin yayılmasıyla İnternet Enformasyon İdaresi Bürosu ile ağların kurulması ve yönetilmesini yöneten ne kadar birim varsa; kurumlar, komisyonlar hepsi bu gruba dahil edilir. Bu üst grubun rehberliğiyle kurumlar, medyayı oluşturan farklı sektörler için düzenleyici kurallar getirir: Gazeteler, dergiler, film idaresi, radyo, televizyon idaresi, yayın sektörü, elektronik yayınlar, uygu alıcı tesislerinin idaresi…
Hükümet 2003’te, eğlence ve ticarileşmeye odaklanmak ve denetimi korumak amacıyla medya reformu başlatıp çok sayıda yayını ve istasyonu kapatır.
Medya, ticarileşmeye açıktır ama yatırımcılarının mülkiyet kuralının geçerli olmadığı durumu vardır. Sponsor dışında finans kaynağı; hibe, hayır, kredi olarak kabul edilir, mülkiyet denetimi parti denetimin elindedir. Enformasyonun yayılmasıyla ilgili tüm alanları kapsayan ve yönerge usulüyle çalışan, “Propaganda Bakanlığı”, “Tanıtım Bakanlığı” adıyla değiştirilir. Bilgi, talimat, ilke Xinhua Haber Ajansı aracılığıyla liderlerin açıklama ve raporları dağıtılır. Kilit işleyişi tüm medya kurumlarında düzenli kısa toplantıdır.
Çinli gazeteciler toplantıya katılmazsa gözetmenler neyi haber yapacaklarını söyler, Qui’nun “kablosuz tasma” dediği budur. Personel denetlenir, gazeteciler sertifikalıdır; sertifikanın siyasal ideoloji, toplumsal kabul gören davranışlara göre verilme koşulu vardır.
Başkan Hu Jintao ile medyanın siyasal disiplini, enformasyonunun sızdırmazlığıyla güçlendiği değerlendirir. (Yuezhi Zhao) Medya mesajının üretiminden ilk dağıtıcı sorumludur, bu nedenle genelleşmiş otosansür kuraldır.
Hatalar gazetecinin işinden olmasına, maaş kesintisi cezasına varır. Çin Merkez Televizyonu’nda haber sunucusu, haber okuma makinesinden saparsa 2008’de 250 yuanlık cezaya tabidir. Sunucu, tereddüt halinde kendine göre siyaseten doğru olanı okur, üst yöneticiye danışır, duruma uygun yol izlenir böylece sansür içselleşir, tüm komuta, kontrol mekanizması hiyerarşisine yayılır. Depremde, salgın hastalıkta, Çin’in stratejik öneme sahip meseleleri gibi konular sansüre ihtiyaçlıdır. Geriye kalan, yerel siyasetçilerin eleştirisi, parti içi çekişmeler, köylülerin protestosu, toplumsal konuların tartışılması sorunsuzdur.
Siyasal hataların yorumlanmasında gazeteciler, durumu mesleki ortamlarının gerçekliğinde somutlaştırma becerisine sahiptir. Deneyimlerine dayanarak yaptıkları görülür. (Fan Dong 2008) Çin atasözü: “İnsanlar Çin hükümetinin politikalarına ayak uydurmanın yolunu her zaman bulabilir.”
Kaynak: “İletişim Gücü”, Manuel Castells.