Kurtuluş günleri ve tarihi gerçekler

Doğu Karadeniz illerimizin Kurtuluş günleri kutlanıyor. Sadece iller değil, ilçelerimizin kurtuluş günleri kutlanırken tarihi gerçeklerin unutulması insanı gerçekten üzüyor. Derneklerimiz, sivil toplum örgütlerimiz, büyük eğlencelerle kurtuluş günlerini kutlamaya hazırlanırken, keşke illerinin ve ilçelerinin nasıl işgal edildiğini, işgal yıllarında neler çekildiğini hatırlasalar.

İsmail Kahraman/Gazeteci Yazar

Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgesinde yıllardan beri araştırmalar yapıyorum. Sarıkamış Harekatı’nın başarısızlıkla sonuçlanması üzerine Rus askerleri önce Erzurum’u işgal edip, Doğu Karadeniz’den Artvin, Rize, Trabzon, Gümüşhane, Giresun ve Harşit vadisine kadar gelirler. 16 ay Harşıt Vadisi’nde kalırlar. Burada müthiş mücadeleler veriliyor. Bu mücadele daha sonraları gündeme bile gelmeyecek, hakkında araştırma bile yapılmayacaktır. 



Kop Dağı Milli Park olurken...

Ruslar, Erzurum’u işgal edince Rus general 250 bin kişilik orduya Anadolu’yu ve İstanbul’u işgal edin emrini verir. Ancak Bayburt – Erzurum sınırındaki KOP Dağı’nda Deli Halit Paşa ve Hüseyin Avni Alpaslan komutasındaki Türk birlikleri tarafından durdurulur. 6 aya yakın Ruslar, KOP Dağı’nı aşamazlar. Burada 9 bin 700 şehit, 15 bin yaralı ile KOP Dağı Savunması, Mareşal Fevzi Çakmak’ın ifadesiyle Türk tarihinin ikinci Plevnesi’dir.

KOP Dağı Savunması ile ilgili olayı kendine dert edinen Bayburt Postası Gazetesi Sahibi merhum Osman Okutmuş, müthiş mücadeleler vererek 1963 yılında KOP Dağı’na şehitler anıtı yapılmasına vesile olur. Bir türlü Milli Park ilan edilmeyen KOP Dağı nihayet Orman ve Su İşleri Bakanı Sayın Veysel Eroğlu, Milli Parklar Genel Müdürü Nurettin Taş, Bayburt Belediye Başkanı Mete Memiş, Bayburt Üniversitesi yetkilileri ve Bayburt Milli Parklar İl Müdürü Alpaslan Katırcı beyin özel gayretleri ile milli park ilan edilmesi konusunda ciddi çalışmalar başlatıldı. Kendilerine teşekkür etmeyi bir borç biliyorum.

Yerel bir gazetenin yıllar önce başlattığı mücadele aradan geçen yarım asır sonra KOP Dağı Savunmasının 100. Yılında Milli Park ilan edilmesini yerel gazeteciliğinde bir başarısı olarak görüyorum. Gazete bugün üçüncü kuşak tarafından yayınlanıyor. Osman Bey’in oğlu Ragıp Okutmuş ile de 2008 yılında KOP Dağı’nda belgesel çekimi yapmıştık. Bugün vefat eden bu gazeteci dostu hayırla yad ederken, Osman Okutmuş’un torunu Murat Okutmuş’a bize arşivlerini açtığı için de teşekkür ediyorum. Yerel gazeteciliğin ne kadar önemli olduğunu bir daha görmüş oldum. Keşke tüm yerel gazeteler Bayburt Postası ve merhum Osman Okutmuş gibi olabilseler. Sizleri 2008 yılında KOP Dağı’nda çektiğim belgeselin kısa görüntüsünü izlemeye davet ediyorum.

Doğu Karadeniz illeri kaç şehit verdi?

Başta Karadeniz bölgesindeki il ve ilçelerimiz olmak üzere, Doğu Anadolu Bölgemizdeki birçok il ve ilçe kurtuluş günleri organize ediyor. Giresun’un Görele ilçesi 13 Şubat’ta düşman işgalinden kurtulmuştu. 24 Şubat 1918’de Trabzon düşman işgalinden kurtuldu. Sırasıyla Doğu Karadeniz Bölgesindeki il ve ilçelerimizin düşman işgalinden kurtuluş günleri için anma toplantıları düzenleniyor.

"Karadeniz Bölgesindeki Şehitlerimizin isim isim listesi Devr-i Alem Belgesel TV programı Belgesel Yayıncılık Kütüphane ve Araştırma Merkezi’ndeki bilgi ve belgelerde yer alıyor. Karadeniz bölgesindeki illerden Birinci Cihan Harbi ve Kurtuluş Savaşı’nda şehit olanların isim isim listesini tespit ederek, şehit torunları ve araştırmacıların bilgisine sunuyoruz. Resmi belgelerdeki bilgilere göre Doğu Karadeniz bölgesindeki illerimizin kaç şehit verdiğini tespit ettik. İşte İllerimizin Birinci Cihan Harbi’nde verdiği şehit sayıları; Artvin:211, Bayburt: 249, Giresun: 1076, Gümüşhane: 329, Ordu: 1233, Rize: 383, Trabzon: 1230 Türk zaferler tarihine altın harflerle geçen. 1916-17 yıllarında “Kop Dağı’ndan Harşit Vadisi’ne kadar olan bölgede yaşanan destansı mücadele henüz araştırılmadı. Bu bölgede yer alan, Trabzon’dan Giresun’a, Bayburt’tan Gümüşhane’ye kadar olan yerler, tarihin şanlı sayfalarında yerini aldı. Kop Dağı ve Karadeniz Dağlarında yok olan siperler, mevziler ve şehitliklerimizi araştırarak belgesel çekmeye devam ediyoruz.

Devri Âlem Belgesel TV program ekibi olarak Trabzon’un Akçaabat, Düzköy, Vakfıkebir’in yüksek dağlarında, Kayabaşı, Hıdırnebi, Karadağ, Haçkalı Oba Yaylaları ile Giresun’un Harşit Vadisi ve Gümüşhane’nin Kürtün bölgesini adım adım gezerek araştırma yapıp, belgesel çekimleri yaparak tarihe not düştük.

1. Cihan Harbi’nde destansı mücadele verilen şehitlerimizin, bu bölgedeki mezarları yok olmuş, siperler topraklarla örtülmüş. Vefasızlık ve ilgisizlikten kültür tarihimizde önemli bir yeri olan bu tarihi bölgedeki değerler, yok olmakla karşı karşıya.

Rusya’da Ekim devrimi gerçekleşince Rus ordusunda çözülmeler meydana gelir. Yöreyi iyi bilen ve gerilla savaşı veren milislerimiz ile üçüncü ordumuz karşısında bir hayli yıpranır Rus ordusu. Ordumuz aynı zamanda Ruslar tarafından örgütlenen Ermeniler ve Pontus Çeteleriyle savaşır. Ve nihayet Ruslar Erzincan anlaşması gereği Harşit vadisinden çekilmeye başlar.

13 Şubat 1918 tarihinde Tirebolu’dan hareket eden sahil kuvvetlerimiz 13 Şubat 1918’de Görele’ye girer. Önce Vakfıkebir sonra 17 Şubat 1918’de Trabzon ardından da Rize, Artvin, Çayeli, Hopa, Gümüşhane, Bayburt, Erzurum bütün doğu cephesi ciddi mücadeleler verilir. Osmanlı ordusu bunu takiben Ermeni çeteleriyle oluşturulmuş ve silahlandırılmış Ermeni alaylarıyla savaşır. Bu savaşlarda Doğudaki Ermeni mezalimi bertaraf edilir. Rus işgalinden kurtulan ülkemiz Mondros öncesi rahat bir nefes alır. Ancak; Anadolu’ya sahipsen rahatlık senin işin değildir. Şimdi Harşit Vadisi’nin batı zirvelerinde bir yaz iki kış geçirmiş üçüncü ordumuza bağlı 37. Tümen’in, denizden Erzincan’a kadar uzanan çizgide mevzilenmiş ve savaşmış askerlerimizin, milislerimizin hakkı unutulacak mı? 1916’den 2016’ya Harşit savunmasının yüzüncü yılıdır. Yüzüncü yıl anısına bu canlı siperlerin yeni neslimize tanıtılması elzemdir. Şimdi üzerinde uçurtma şenlikleri yapılıyor. Ancak bastığı yeri tanımayan gençlik; hangi geleceğin teminatı olabilir?

Evet, kültür ve tarih bilinci çok önemli. Maalesef bugün kültür adına cinayetler işleniyor. İl ve ilçelerinin kurtuluş günlerini eğlence, şarkı ve türkülerle kutlayan yetkili, yönetici ve dernek mensuplarına buradan bir çağrıda bulunmak istiyorum. Acaba işgal yıllarında il ve ilçelerinizde çekilen sıkıntılarınızı, verilen şehitleri de düşünmelisiniz. En azından onların hatıralarına saygı göstermelisiniz. Biz bu gerçekleri her zaman her yerde seslendirmeye devam edecek, Devri Âlem Belgesel programı olarak hazırladığımız belgesellerle tarihe not düşüp, zamana noterlik yapacağız. Bu konuda daha önce kaleme aldığım yazının tamamını buradan okuyabilirsiniz.