Çoruh ıslahının yol açtığı tahribatı iyileştirme ve yeni ıslah girişimi için öneriler

Çoruh ıslah edilirken yıllar içerisinde tahrip ediliş sürecini yıl yıl, adım adım takip etmiş biri olarak gözlem, inceleme ve değerlendirme sonucu 2 önerimi aşağıda sunuyorum.

Çoruh ıslahının yol açtığı tahribatı iyileştirme ve yeni ıslah girişimi için öneriler

Çoruh Islah Platformu Uzmanlar Heyeti’nin bir üyesi olarak bunun bizlere yüklediği bir hak ve görev olması yanında bu girişimin bir yurttaş ve hemşerilik sorumluluğu olduğunu da düşünmekteyim.

Çoruh Nehri Islah Platformu uzmanlarıyla birlikte nehirin kent içinden geçen 4 km uzunluğundaki güzergahı, akış yönünde yürünüp değerlendirildi. Farklı disiplinlerden 14 uzmanla birlikte yaklaşık 2 saat süren incelemede; üzerinde 2’si yaya ve 8’i araç geçişi de olan 10 köprü boyunca bilgi alışverişinde bulunuldu. Gözlem, bilgi ve saptamalarımız yürüyüş sonrası yapılan toplantıda karşılıklı paylaşıldı. Uzmanların tümü de akıl birliğiyle Çoruh nehrinin ıslah edilirken doğal dokusunun, canlı yaşamının ve insanla ilişkisinin tamamen tahrip edildiği konusunda fikir birliğine vardı. Her bir üye alanıyla ilgili bilimsel veri, araştırma ve gerekçelerle neredeyse geri döndürülemez aşamaya gelmiş doğa katliamını kanıtlarıyla açıkladı. Merkezden yönetilen, coğrafyaya yabancı, yanlış tasarlanmış, sorunlu su yönetim anlayışı ile standart inşaatçı, mühendis ve mimar marifeti birlikteliğinin tek tip, betonla ıslah anlayışı, ülkemizin her yerinde aynı tahribatı sergilemekte. (1 ve 3 numaralı görseller). Üstelik bu beton duvarların yetersiz kaldığı taşkınlarda suyu kesecek doğal bir engel bırakılmadığı için de, sel bu setleri daha kolay aşıp daha tahripkar olmakta.

Görsel 1, Ayamama Deresi


Görsel 2, Kurbağalı Dere                                             Görsel 3, Çamaşırcı Dere



Görsel 4                                                                Görsel 5

Platform başkanı toplantı sonunda, uzmanlar heyetinin her bir üyesinin kendi önerilerini 2 farklı konuda birer raporla sunmasını kararlaştırdı. Önerilerden birincisi, beton yatak ve duvarlarla tahrip edilip, canlı yaşamı yok edilen akarsu ve dere ıslah örneklerine benzetilerek (4 ve 5 numaralı görseller) inşa edilen Çoruh nehrinin ‘’en az bütçeyle ve ‘yapılabilme’ ön koşuluyla yaşama döndürülmesi; İkinci öneri ise ihaleye çıkacak olan 2. aşama ıslahı için daha sürdürülebilir, doğayı koruyucu ve uzmanların ortak aklıyla oluşturacakları yöntem ve tasarım çözümü. kişisel olarak, uzmanlarla gezi esnasındaki bilgi alışverişi ve toplantı sonrası edindiğim yeni bilgiler ışığında yıllar boyu oluşturduğum mevcut çözümümü daha da ileriye taşıyarak geliştirdim. Bu 2 ayrı konudaki önerilerimi iletiyorum:

Görsel 6.1

I. Öneri - Çoruh birinci aşama ıslah sonrası oluşan tahribatın iyileştirilmesi için öneri. Yıllar önce başlayıp son 15 yılda hızlanan ve 2018 yılında ise son darbe indirilen ıslah adı altındaki projenin, yanlış ve sürdürülemezliğine karşı; uygulandığında nehirin geri kazanılması mümkün olan savım:

1- Gerçekleştirilmiş mevcut projedeki bütün beton yapı, Erzurum Köprüsü çıkışında nehirin doğal akışına anlamsız müdahale ederek yatağı daraltan ‘mahmuz’ hariç aynen korunacak! 

2- Suyla temas eden en alt beton duvarın önüne, yani nehirin betonla kaplı tabanıyla ön duvarın birleştiği yere, 100-150 kilo ağırlığında endüstriyel olmayan yerli kayalar mümkün olduğu kadar yatak daraltılmadan yerleştirilecek. Kayalar bir selde sürüklenmesin diye de 30-40 metrede bir, ufak mahmuzlar çıkarılarak bu kayaların arası sürüntülerle dolup tutunana kadar desteklenecek. (Bu anlatının anlaşılabilir olması için kesit çizimle örneklendirildi.) (Görsel 6.1)


Görsel 7A                                                                 Görsel 7B



Görsel 9A                                                               Görsel 9B

3- Nehir tabanındaki beton zemin ufak canlılar, kurbağalar, balıklar tutunabilsinler diye rastgele yerlerden 25-30 metrede bir, küçük küçük bir iki metre kare büyüklüğünde zedelenecek.

4- Mevcut ıslah alanı boyunca uzanan bir metre genişliğindeki toprak dolu ‘tarh’ aynen korunacak. Ancak bu tarha çiçek yerine çalı türleri ve Bayburt’a özgü suyun akıntısına dayanıklı çimen türü ekilecek.

5- Tarhın arkasında uzayan iki buçuk metre genişliğindeki çukuralanın beton zemini yer yer belirli aralarla çok az kırılacak.

6- Bu alan, aşama aşama 40-45-50 derece hatta taşma alanının dar olduğu kıyı şeridinde 55-60 dereceye kadar toprakla doldurulacak. Bu toprak dolgu, aşama aşama oturdukça, üzerine nehire paralel ya da yer yer dik; merdiven ölçeğinde beton ve kimi yerlerde yerli kırma taşlardan taşma sınırının sonuna, yani kıyı şeridinin yüksekliğine kadar farklı kıvrım, eğim ve açılarla basamaklar yapılacak.

Basamaklardan kimi nehire paralel kimi de dik olarak gerçekleştirilecek.

(Görsel 7A ve 7B – 9A ve 9B)


Görsel 10A                                                              Görsel 10B


Görsel 6.2

7- Ancak bu basamaklar yapılırken iki kıyı yapısal olarak paralel değil de, kimi bölümlerde geri çekilerek yer yer asimetrik ve yer yer de yatayda ve dikeyde hem enine hem de boylamasına boşluklar bırakılarak Görsel 10A Görsel 10B buralara Bayburt iklim ve doğasına uygun ağaçlar ya da bitkiler dikilecek. (Görsel 10A ve 10B) 

8- Nehirin iki kıyısındaki basamaklar aynı eğimde değil de kimi kıyıda daha yayvan, kimi kıyıda daha dik; bazen yukarıda taşma alanı geniş ve kimi yerde dar bırakılarak tekdüzelik bilinçli olarak bozulacak. Yatağın geri çekilme alanının geniş, taşma alanının ise olanak verdiği düşük eğimli yerlerde, basamaksız ve yayvan suya erişim noktaları gerçekleştirilecek. (Görsel 6.2) Buralara yer yer yaşam alanları ve ticari dinlenme mekanları konumlandırılacak. Bu tasarım mantığıyla kıyı şeridinde aşağı düşme tehlikesi bertaraf edildiği için dövme demirden parmaklıklar sökülerek kentte ihtiyaç duyulan yerlerde kullanılacak.

9- Düşük maliyetli ve yapımı olanaklı bu iyileştirme önerim gerçekleştiği takdirde 1 ile 3 yıl içerisinde doğal yaşamın geri döneceği bilimsel bir gerçek. Çünkü bu Projeyle toprakla temas ve elverişli hale getirilen nehir yatağı, canlı yaşama imkan ve destek sağlayacak hale gelecek. Suyun hayvan, bitki, ağaç ve insanla teması yeniden gerçekleşecek. Sonuçta peyzaj estetiği, iklimlendirme ve doğal hava akımlı serinlik dahil, canlı yaşam zinciri ve daha bir çok olumlu ilişkinin yeniden kurulduğu görülecek.

Görsel 8A                                                                       Görsel 8B

II. Öneri - Çoruh ikinci aşama ıslah projesi için öneri.

Doğa ve doğal olan örnektir, öğreticidir. Bu nedenle yeni yapılacak ıslah çalışmasında da tasarım ve uygulamada doğa ve doğal olana ne kadar az müdahale edilirse ya da doğal olana ne kadar benzetilmeye çalışılırsa o kadar doğru çözüme ulaşılacağını düşünüyorum.

Gözlemlediğimiz gibi ıslah edilmesi planlanan yerdeki mevcut nehir yatağı geniş. Bu bir avantaj. Yatak yine taşlar kullanılarak kent içi ölçeğine yakın zeminde daraltılmalı ki debinin düştüğü mevsimde nehir yatak içerisinde menderesler çizmesin ya da kumlar arasında yeniden bir yatak yapmasın.

Zeminden taşma sınırına iki kıyıdan asimetrik eğimle yükseldikçe ya yayvan eğimli düz ticari ve dinlenme mekanları oluşturulabilir (Görsel 8A ve 8B) ya da yine basamak basamak geri çekildikçe yer yer ağaçlar ve toprak alanlar bırakılarak doğal dokuya en uygun çözüm gerçekleştirilebilir. Asimetrik geri çekilişler gerçekleştirilirken taşma sınırının dışında şu anki kıyı dokusuna dokunulmamalı. Ana tema, var olanı koruyup müdahaleyi taşma sınırının daha gerisine ya da önüne çekip oradan taşma yüksekliğine kadar, farklı yönlere bakan doğal doku korunarak basamaklar yapılmalı. Ancak bu kademelendirme farklı genişliklerde ve farklı malzemelerle uygulanmalı. (Görsel 11A ve11B)

Tasarımı yalın ve doğal; uygulaması düşük maliyetli ve kolay bu önerilerim bir geri kazanım projesidir

-Çoruh yaz mevsiminde sakin akışıyla saniyede 3 metreküp debiye sahip bir nehir. Doğal yaşamına döndürüldüğünde uzman verilerine göre bu miktar artabilir. Bahar başlarındaki taşmalarda debi bazen 7-8 misline kadar artmakta. Demek ki yapılacak ıslah yükseltileri nehirin en dar olduğu yerlerde saniyede 30 metreküp debi düşünülerek gerçekleştirilmeli.

-Bent Köprüsü ile Kaleardı Köprüsü arası kesinlikle doğal, tarihsel ve toplumsal açıdan yararı gözetilerek sit alanı yapılmalı. Kefeli denilen alandan Kaleardı’na geçen su borusu ilk fırsatta bent köprüsü yanına eğim sorunu çözülüp paralel olarak alınmalı.

-Başta tarihsel değeri olan Taş Köprü ve Çarşı Köprüsü olmak üzere tüm köprüler bütünsel bir bakışla gözden geçirilip tamir edilmeli.

-Bir nehirin kenarına önce 4-5 metrelik uçurum yapıp sonra insanlar düşmesin diye demir parmaklıklarla çözüm üretmek ancak donanımsızlık sonucu katılaşmış bir öngörüsüzlükten kaynaklanır. Ve bu bir yandan sorunu çözmeye de yaramazken öte yandan üretilen soruna temel çözüm de getirmez. Üretilmiş bir tasarım sorununa dekorasyonla cevap aramak gibi akla ziyan bir masrafa neden olur.

-Çoruh’un doğası 5-10 yılda değil uzun bir süreçte bozuldu. Islah Platformu’nun ortak akılla bütünsel olarak oluşturacağı geri kazanım öneri ve iyileştirme projesi yanında her yıl ayrılacak küçük bütçelerle, akılcı tasarım ve doğru peyzajla zaman içerisinde bu sorunlar çözümlenebilir. Bütün bu öneriler uygulandığında canlı yaşam zenginleşerek doğal zincir geri gelecek ve nehir kıyısında habitata uygun estetik bir görüntü oluşacak. Çoruh yeniden canlı ve ödoğal yaşamına dönecek.

Ahmet Çağıldak, Tasarımcı

Avatar
Adınız
Yorum Gönder
Kalan Karakter:
Yorumunuz onaylanmak üzere yöneticiye iletilmiştir.×
Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.
Avatar
Nivli 3 yıl önce

Cumhurbaşkanımız dere yataklarını doldurmayalim Rize'de derken burayı yapanlar duymadımi yazık buraya harcanan beton iki Bayburt inşa eder birde yaz başı biri suya düşse o kanalda kimse çıkaramaz yazık

Avatar
Murat Çelik 3 yıl önce

Gariban Çoruh nehiri, gelenler üzerinde deneme yanılma yolu ile ekodüzeni bozduğunun farkında olmuyorlar. Bırakın üzerinde porjelerini uygulamayı eski haline döndürsünler yeter.

Avatar
Ahmet 3 yıl önce

Ahmet Bey ‘in eline sağlık, güzel bir sunum olmuş. Teklifler ve tenkitler gayet yerinde ve yapıcı. Yalnız tekrarında lüzum görüyorum. Bu projeye onay verip sürece dahil olan tüm sorumluların kanun karşısında hesap vermesi gerekir. Gerekli bilimsel temelden yoksun olarak başlanılan bu projenin şehre hiçbir katkısı olmadığı gibi doğa, şehir ve insan üçlüsüne büyük zararı ve tahribatı olmuştur.

Avatar
Vatandaş 3 yıl önce

Artık insanımız çoruha yönelik projelerden yoruldu. İnsanlar işsizlikten göç ediyor. Fabrika iş sahası açılsın yatırımlar bu yöne kanalize edilsin. Aciliyet bu yönde kanımca gençleri kahvelerden kurtarmalı... Teşekkürler bayburtpostası

Avatar
Cemal 3 yıl önce

Coruh artık sulama kanalına dönüştü. Gelenin ilk işi cumhuriyet caddesini sökmek oluyor. Biri daraltıyor biri genişletiyor. Sizden kimsenin proje falan beklediği yok. Sokaklar pislikten gecilmiyor. İnsan gecerken utanıyor. Kaldırımlar çökmüş tamir eden yok.takmışsınız çoruha, cumhuriyet caddesine.

Avatar
Misafir 3 yıl önce

Bayburt ta Üç yil ikamet ettikten sonra ayrildım ve gördum ki bu sehrin iki sorunu varmış bir"CORUH" iki "CUMHURİYET CADDESİ" UYU BAYBURT'UM UYU

Avatar
BAYBURT 3 yıl önce

DOZER VE KEPÇELER, AYLARCA ÇALIŞTI. KUM , ÇAKIL SAĞA TOPLANDI. OLMADI SONRA SOLA TOPLANDI. OLMADI ORTAYA YIĞILDI. CUMHURBAŞKANI GELİYOR; REZİLLİK GÖRÜNMESİN DİYE TEKRAR DAĞITILDI. NEYSE BİŞEYLER YAPMAK İSTEDİLER. BETON ARABALARI AYLARCA BETON ÇEKTİ. BİR KISIM YAPILDI. SONRA YARIM KALDI. YENİ PROJELER KONUŞULMAYA BAŞLANDI. YANİ BAYBURT BAYBURT OLALI BÖYLE BİR ZULÜM GERÇEKTEN GÖRMEDİ.ADAMIN ÜÇ TEL SAÇI VARMIŞ, BERBERE GİRMİŞ, SAĞA TARA DEMİŞ, BİR TEL KOPMUŞ, SOLA TARA DEMİŞ BİR TEL DAHA KOPMUŞ, SONRA BIRAK DAĞINIK KALSIN DEMİŞ. AYNEN O MİSAL. BIRAKIN DAĞINIK KALSIN ALLAH AŞKINA. BİR ŞEYİ DE DOĞRU YAPIN.

Avatar
Ünsal 3 yıl önce

8/ B ideal su ile canlının iltişimi kesilmiyor olacak taşkınlara karşıda güvenli alanı dar olan erzrum köprüsünden bent köprüsüne kadar uygulanabilir merdiven sistem ara ara. Kuvvetli ve uzun ömürlü ağaçlandırmada yapılabilir bir proje