Bayburt Postası - Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde tek vekille temsil edilen Bayburt’un vekil sayısı ile ilgili tartışmalar sürüyor. 2007 Milletvekili Genel Seçimi’nde 2 milletvekili çıkaran daha sonra nüfusu 2010 yılında yapılan sayımlarda 77 binden 74 bine kadar gerileyen Bayburt’un milletvekili sayısı 1’e düşmüştü.
Anayasa Mahkemesi’nin Milletvekili Seçim Kanunu’nda yaptığı değişiklik sonucunda 24. Dönem TBMM’de tek milletvekili ile temsil edilen ve ülke kamuoyunda da gündem konusu olan Bayburt’un vekil sayısının artırılması için arayışlar sürüyor.
Nüfusu 2 milletvekili çıkarmak için yeterli olmayan illere 2 milletvekili çıkarma hakkı tanıyan 5922 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un ilgili hükmünün Anayasa Mahkemesi'nce iptal edilmesi nedeniyle Bayburt’un milletvekili sayısı 1’de kalmıştı. Bayburt bu özelliğiyle 2011’de yapılan genel seçimlerin ardından 81 il arasında 1 milletvekili çıkaran tek il olmuştu. TBMM’de "Bayburt Yasası” olarak bilinen ve Milletvekili Seçim Kanunu’nda yapılan değişiklik ile "her il en az iki milletvekili ile temsil edilir" fıkrası CHP’nin başvurusu üzerine Anayasa Mahkemesi tarafından yürürlüğü durdurulmuş ve 2010 yılında yapılan nüfus sayımına göre de Türkiye’nin en az nüfusuna sahip olan Bayburt iki milletvekili hakkını böylelikle kaybetmişti.
TÜİK tarafından açıklanan son nüfus sayımının ardından vekil sayılarını yeniden belirleyen Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından yapılan düzenlemeye göre Bayburt’ta, bugün seçim olsa sandıktan yine tek milletvekili çıkıyor. 14 Haziran 2015 tarihinde yapılması beklenen 25. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri öncesi hükümet tarafından dar bölge seçim sistemi üzerinde çalışma yapılırken, nüfus artışına göre milletvekili dağılımından pay alan iller arasında yer alamayan Bayburt için de değişik formüller öne sürülüyor. Konuyla ilgili geçtiğimiz günlerde bir açıklama yapan Bayburt Milletvekili Bünyamin Özbek, Bayburt’un milletvekili sayısının yeniden 2’ye çıkarılmasının tüm partilerin ve Bayburtlular’ın ortak bir sorunu olduğunu belirterek, bu konuda köy muhtarları başta olmak üzere tüm STK temsilcilerinden destek istemişti. Son günlerde sıkça dile getirdiği vekil sayısı ile ilgili açıklamalarda, Bayburt'un TBMM'de yeniden 2 milletvekili ile temsil edilmesi için Bayburt dışında yaşayan emeklilere ikametgahlarını Bayburt'a aldırmaları yönünde çağrıda bulunan Özbek, konuyla ilgili köylerde bir kampanya başlattıklarını dile getirmişti.
Özbek, en çok kayıt yaptıran ilk 10 köyün 2014 yılında tüm isteklerinin karşılanacağını belirttiği konuşmasında, "Bir de kampanya yaptık. İlk 10’a giren köylerimizin önümüzdeki yıl ne isteği varsa yapacağız. Bu hususta hep birlikte çalışmamız gerekiyor. Bakın AK Parti’nin, MHP’nin, CHP’nin meselesi değil. Bu hepimizin Bayburtlu’nun meselesi" ifadelerini kullanmıştı.
2011 yılına girilirken Bayburt'un 2 milletvekili ile temsil edilme hakkının olduğunu fakat seçimler öncesi Anayasa Mahkemesi'nin aldığı karar neticesinde Bayburt'un milletvekili sayısının ikiden bire düştüğünü hatırlatan Özbek, “Türkiye'de tek milletvekili ile temsil edilen il Bayburt. 563 kişi Bayburt'ta olsaydı biz bugün iki milletvekili ile temsil edilecektik. Ben yaklaşık on gündür buradayım ve köy köy geziyorum. İki yıldır İstanbul'da, Ankara'da, İzmir'de, Bursa'da yurt dışındaki tüm derneklerimizi de tek tek ziyaret ettim. Her televizyon programında, her dernek programında yalvardım, ricada bulundum. Lütfen emekli olan insanlarımızın nüfus kayıtlarını Bayburt’a alalım diye. Ama maalesef iki yıldır hiçbir gelişme olmadı. Değerli muhtarlarım, siyasetçilerim, belediye başkanlarım kendime de pay çıkararak söylüyorum, kuru kuruya Bayburtlu olunmaz” demişti.
75 bin kişi için alınan yatırımlarla şuanda 130 bin kişiye hizmet sunulduğunu ifade eden Özbek, “Vekil sayısının 2’ye çıkması için bir kampanya başlattık. Bu durumda her köy kendi üzerine düşen görevi yapsın. Bu hususta destek istiyoruz” diye konuşmuştu.
Nüfus yoluyla ikinci vekillik imkansız!
Özbek’in bu açıklamaları dikkat çekerken, Bayburt’un vekil sayısını belirleyen kent nüfusu ile birlikte göç sorunu hakkında farklı açıklamalar yapılmıştı. Son olarak illerin milletvekili sayısını güncelleyen ve her ilin çıkaracağı milletvekili sayılarını açıklayan Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından seçmen nüfusuna göre yapılan inceleme sonucunda nüfus artışına bağlı olarak Ordu'nun milletvekili sayısı yükselirken, Edirne’nin milletvekili sayısı düşmüştü. TBMM’de tek vekille temsil edilen ve bir bakıma dar bölge seçiminin uygulanandığı il olma özelliğini koruyan tek il konumundaki Bayburt’un vekil sayısı ise yeniden 1 olarak belirlenmişti.
YSK tarafından Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 2012 sonuçları baz alarak yapılan hesaplamaya göre, büyükşehir olan Ordu, nüfusu arttığı için vekil sayısını belirleyen artık nüfus dağılımından en yüksek pay alan tek il olarak vekil sayısı artarken, Bayburt ise aksine nüfusu azalan iller arasında yer aldığı için yine tek vekil hakkına sahip olmuştu.
Buna göre konuyla ilgili yapılan değerlendirmelerde, 2015 yılına kadar İstanbul, Ankara ve İzmir gibi nüfusu sürekli artan illerin vekil sayısının daha da artacağı, Bayburt'un ikinci vekil sayısına ulaşmasının ise çok zor hatta imkânsız olduğuna dikkat çekilmişti.
Polat: “İkinci vekil şansımız kalmadı”
Daha önce yaptığı bir açıklamada, Bayburt’un nüfusunda yaşanan hareketliliğin ikinci vekil sayısı için yetersiz olduğunu söyleyen Bayburt Belediye Başkanı Hacı Ali Polat, “Bayburt’un yanı sıra tek vekil sayısı 1’e düşecek il sayısı artacak. Şunu herkesin kabul etmesi lazım. Eğer nüfus artışına göre milletvekilleri dağılacaksa Bayburt’un 2 milletvekilini elde etme şansı artık yok. Bayburt’un olmadığı gibi 1 milletvekili ile temsil edilecek iller çoğalacak” demişti.
''Anayasa Mahkemesi tarafından çözülebilir''
Bayburt Postası’na yaptığı açıklamada, ikinci vekil sayısını elde etme imkânının kalmadığına dikkat çeken Başkan Polat, bu durumunun ancak Anayasa Mahkemesi tarafından çözülebileceğini söylemişti. Başkan Polat, “Bizim siyasilerimiz bunu mecliste anlattılar ama anlaşılamadılar. Çünkü bugün itibariyle baktığımızda Bayburt 2 bin 312 arttı, İstanbul 400 bin arttı. Sen bu artışla nasıl baş edeceksin? Kanuni bir düzenleme ile temsilde adaleti tesis etmek adına meclis her il en az 2 milletvekili ile temsil edilmek zorunda diye bir karar alınırsa ve CHP de Anayasa Mahkemesi’ne gitmezse bu iş ancak olur. Yoksa nüfusla sağlanacak bir şey değil bu” şeklinde konuşmuştu.
Alınan göç, verilen göçü kurtarmadığı için nüfus artışı mümkün değil!
Bayburt Üniversitesi'nin, TÜİK’in Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre kent nüfusunun artışında rol oynadığı net bir şekilde ortaya çıkarken, üniversite nüfusu ile alınan göçün, verilen göçü kurtarmadığı da tespit edilmişti. TÜİK verilerinden elde edilen bilgilere göre 2011’de bir önceki yıla göre nüfusun 2 bin 312 kişi ile artış gösterdiği Bayburt’ta, 20-24 yaş grubunda ise yüzde 26,5 artış görülmüştü. TÜİK’in aynı dönemde yaş gruplarını ortaya koyan verilerine göre bu oranı etkileyen faktörün çoğunluğu üniversite öğrencilerinden oluşan genç nüfus olduğu gözlenmişti.
2007 Genel Nüfus Sayımı’nda; nüfusu 76 bin 609 olarak belirlenen Bayburt'un, -genel nüfusun son 5 yılda ortalama yüzde 7 oranındaki artış hızına rağmen- 3 yıl içinde nüfusu artmadığı gibi toplam 2 bin 197 kişi daha azalmıştı. TÜİK’in 2011 yılı rakamlarına göre 2007 ve 2010 arası sürekli göç veren Bayburt’ta, son bir yıl içinde yüzde 3 oranında nüfus artışıyla son 4 yılın en yüksek nüfusuna ulaşmıştı.
Konuyla ilgili bir değerlendirmede bulunan Bayburt Üniversitesi eski Rektörü Prof. Dr. Murat Mollamahmutoğlu, 2011'de Bayburt’un nüfus artış hızının, kısa vadede artan öğrenci ve personel nüfusunun göçün en büyük telafisi olacağını söyleyerek, üniversitenin oluşturduğu bu potansiyelin yalancı bahara dönüşmemesi için uyarıda bulunmuştu.
Prof. Mollamahmutoğlu, açıklamasında, “Daha önce çeşitli vesilelerle, artan öğrenci ve personel nüfusu ve yarattığı istihdam imkânlarıyla göçün en büyük stoperi ve telafi edicisinin Bayburt Üniversitesi olacağını vurgulamıştım. Ancak, üniversitenin etkisiyle bir süre hissedilmeyen ve gizli iç kanama gibi devam eden yerel insan göçü önlem alınmaz ise tekrar belirgin hale gelecektir” diyerek göçün tek başına üniversite ile engellenemeyeceğine dikkat çekmişti.
TÜİK tarafından yapılan son sayımda 2012 itibariyle nüfusu 75 bin 797 kişi olarak açıklanan Bayburt’ta özellikle üniversite nüfusu olmak üzere genç nüfusun bir önceki yıla göre azaldığı belirlenmişti. 2011’de üniversite nüfusuna bağlı olarak genel nüfusun artış gösterdiği Bayburt’ta göçün gizli bir şekilde devam ettiğini ortaya koyan TÜİK’in 2012 verileri, göçün yine açık bir şekilde sürdüğünü ortaya koymuştu. TÜİK'in verilerinde en çok dikkat çeken ayrıntı ise, son 4 yılda merkez nüfusun artış göstermesine rağmen belde ve köylerde ikamet eden nüfusta azalma ise sürekli düşüş yaşandı!
CHP’li Kaleli, TBMM’ye taşımıştı!
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre nüfusu 2012 sonu itibariyle 75 bin 797 kişi olarak açıklanan Bayburt’un, daha önce 2008 yılında TÜİK ile Hacettepe Üniversitesi tarafından yapılan çalışmada da 2023 yılı için nüfusu 49 bin olarak öngörülmüştü.
Konuyla ilgili Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) bir araştırma önergesi veren Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Bursa Milletvekili Sena Kaleli, Bayburt’un nüfusunun sürekli azalmasına yol açan göçün nedenlerinin araştırılması ve kalıcı önlemler alınması için araştırma yapılmasını istemişti. Kabulü halinde TBMM’de grubu bulunan partilerin milletvekillerinden kurulan komisyon çalışmalarının başlayabileceği önergenin gerekçesinde şu ifadelere yer verilmişti:
İhracatı en düşük il
"Türkiye İhracatçılar Meclisi ihracat verilerine göre Bayburt geçen yıl ihracatı en hızlı düşüş gösteren il olmuştur. 2012 yılında Türkiye genelinde 151 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirilirken, Bayburt’ta ise sadece 353 bin dolarlık ihracat gerçekleştirilmiştir. Oysa 2011’in ihracat rakamı 2 milyon 460 bin dolardır. Yani yüzde 85’lik bir düşüş yaşanmıştır. Diğer yandan Türkiye genelinde Ağustos 2010’dan Ağustos 2011’e 121 bin işyeri açılırken, bu süre zarfında en az işyeri açılan il ne yazık ki Bayburt’tur. Söz konusu sürede 75 işyerinin açıldığı Bayburt’u, 88 işyeri ile Hakkâri, 92 işyeri ile Tunceli ve 93 işyeri ile Kilis izlemektedir."
Nakliye ve ulaşım sorunu
"Tarımda işletmelerin küçüklüğü ve verim düşüklüğü, yeni iş olanaklarının geliştirilmemesi, üretimde devletin öncü rol oynamaması gibi faktörler il ekonomisini olumsuz etkilemekte, gelir yetersizliğine yol açmaktadır. Bu işletmelerde işçi istihdamının ihtiyaca cevap verememesi ve yeni işletmelerin kurulmaması nedeniyle halk genelde yabancı ülkelere ve diğer gelişmiş illere göç ederek geçimini temin etme yollarını aramaktadır. Göçün sebebi işsizlik, işsizliğin sebebi de il ekonomisinin gelişmemesidir. Üretim alanlarının ve sahasının yetersizliğidir. Coğrafi koşullardan dolayı nakliye ve ulaşım sıkıntısıdır. İldeki sanayi ve ticari hayatın gelişmesi, ekonominin canlandırılması ve topyekûn kalkınmanın sağlanabilmesi için ulaşım çok büyük önem kazanmaktadır. Cumhuriyet tarihinde en çok yol yapıldığıyla övülen bir dönemde bile Bayburt, ne yazık ki ulaşımda da payına düşeni alamamıştır. Bu nedenle göç ve gurbetçilik ilin geçimini destekleyen bir unsur haline gelmiştir."
2023’te 50 bin nüfus!
"1990’lı yıllarda 110 bin olan Bayburt’un nüfusu 2000 yılında 97 bine, günümüzde de 75 bine kadar gerilemiştir. Şehir, ekonomik hayatın durgunluğu ve yatırımsızlık nedeniyle sürekli göç vermekte ve küçülmektedir. Göç ve küçülmenin bu hızla sürmesi halinde nüfusun, yapılan çalışmalara göre 2023’te 50 binin altına gerileyeceği öngörülmektedir. Ticaret ve sanayinin gelişmediği, tarım ve hayvancılığın ekonomiyi canlandıramadığı, el sanatlarının ve dokuma işlerinin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu Bayburt’ta halk, sosyal yardımlarla atıl durumda bırakılmakta ve göç çare olarak görülmektedir. Bu durum ildeki sosyal yaşamı da olumsuz etkilemekte, Bayburt içine kapanan bir il görünümüne dönüşmektedir."
Teşvik politikası
"Bayburt, iş bulmak ve daha çok para kazanmak için milyonlarca kişi büyük şehirlerin yolunu tutarken Anadolu'nun küçüleceği, büyük şehirlerin göç dalgalarının altından kalkamayacağı, sosyal problemlerin içinden çıkılamaz hale geleceği, adaletli paylaşım için adaletli yatırımın gerekli olduğu gerçeğinin en çarpıcı örneğidir. Tarım ve hayvancılık gibi geleneksel ekonominin canlandırılmasının yanı sıra Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun en büyük traverten yataklarına sahip olan Bayburt’un izlenilecek teşvik politikaları ve uzun vadeli yatırım stratejileriyle öncelikle terk edilemeyecek bir şehir haline getirilmesi, bir cazibe merkezine dönüştürülerek göç veren değil, göç alan bir ile dönüştürülmesi acil bir zorunluluk haline gelmiştir."
Uzmanlara göre tek adres, TBMM!
Konuyla ilgili görüşüne başvurduğumuz uzmanlar da, sorunun çözümü için adres olarak TBMM’yi gösterdi. İkinci vekillik yolunun TBMM’den geçtiğini söyleyen uzmanlar, daha önce olduğu gibi iktidar ve muhalefet partileri tarafından bir çalışma başlatılması ve nüfusu 2 milletvekili çıkarmak için yeterli olmayan illere 2 milletvekili çıkarma hakkı tanıyan 5922 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un yeniden yürürlüğe konulması gerektiğini hatırlattı.
Seçmen avı!
Öte yandan vatandaşa göre ise nüfus yoluyla vekil sayısının artışının Bayburt için artık mümkün olmadığı yönünde. Konuyla ilgili gazetemize görüş sunan vatandaşlar farklı açıklamalar yaptı. Bazı vatandaşlar nüfus kaydının Bayburt’a alınmasına ilişkin yapılan kampanyayı illere göre çıkarılan kamu yatırım bedellerinin yükselmesi açısından olumlu bir adım olarak kabul ederken, bazı vatandaşlar da bu durumun ikinci vekil sayısı için ise yeterli olmayacağını dile getirdi.
Vekil sayısının artırılması için yapılan ve kamuoyuna da yansıyan ikametgah kampanyasının bir ‘seçmen avı’ gibi algılandığı için ilgi görmeyeceğini de ifade eden vatandaşlar tarafından, konunun bir göç sorunu olarak ele alınması gerektiğine dikkat çekilerek, “Burada hedef kitle çoğunlukla emekli vatandaşlarımız ise eğer, bu vatandaşlarımızın Bayburt’ta sürekli kalmasını sağlayacak bir çalışma içerisine girilmesi gerekir. Yaz aylarında Bayburt’un nüfusu tahmini olarak 140 bin üzerine çıkıyor fakat bunun içinde yılın büyük bir bölümünü Bayburt’ta geçiren vatandaş sayısı oldukça az. Bu sayı ikinci vekil sayısı için kesinlikle yeterli değil ama böyle bir kampanya sadece nüfus sayılarına göre belirlenen kamu yatırım bedellerinin yükselmesine ve aynı zamanda şehir ekonomisine katkısı olacaktır” şeklinde görüş belirtildi.
Sorun vekil sayısı değil, vekil sayısını da etkileyen göçün kendisi!
Bayburt’u temsil eden vekil sayısı ile ilgili açıklamada bulunan bazı vatandaşlar da, Bayburt’un birçok vekili bulunduğunu, bunlardan birinin de Başbakan Recep Tayyip Erdoğan olduğuna dikkat çekti.
“Bayburt için artık vekil sayısı kaç olması gerektiği bir anlam ifade etmiyor. Vekil sayısı ile ilgili yapılan çalışmalar anlamsız. Çünkü sorun vekil sayısı değil, vekil sayısını da etkileyen göçün kendisi. Göçü önleyebilecek ciddi bir çalışma yapılırsa sorun çözülür. Aksi halde ikametgah kampanyalarıyla Bayburt’a ikinci vekili kazandırmaya çalışmanın hiçbir yararı yoktur. Bizim bir değil birkaç vekilimiz var zaten” diyen vatandaşlar, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın, vekil sayısının 1’e düşmesi üzerine ‘Bayburt’un ikinci vekili benim’ şeklindeki sözlerini de hatırlattı.
