Milletvekilimiz Ülkü Gökalp Güney, “Bayburt Müslüman Dilendirmezler Cemiyeti” nizamnamesinin yer aldığı "fermandan" TBMM'ye bir kopya götürdü.
Devlet Bakanı Said Yazıcıoğlu ile Ankara Milletvekili Salih Kapusuz, nizamnameyi ilgiyle okudular. Mecliste milletvekillerin meraklı gözlerle incelediği ve yoğun ilgi gösterdiği nizamname, fotokopi ile çoğaltılarak, milletvekillerine dağıtıldı.
“Bayburt Müslüman Dilendirmezler Cemiyeti”, Türkiye'de kurulmuş ilk sivil toplum örgütü olarak biliniyor. 1913 yılında, Bayburt'ta, şehrin ileri gelenleri tarafından kurulan cemiyet, 12 maddelik tüzük yayımlamış. Cemiyetin amacı "İşin, işlemenin dostudur; işsizliğin, dilenciliğin düşmanıdır. İşsizliği bahane ederek dilenciliğe girişmiş yahut girişecek olanlara iş bulmayı sadakanın en makbulü gibi tutar" olarak açıklanmış.
Dilendirmezler Ocağı Bayburt
Anadolu insanı, acıların en büyüğüne maruz kaldığı işgaller sırasında, yokluğun ve açlığın ne demek olduğunu tecrübe ederek kazanmış; o günlerde dahi asil duruşundan ödün vermemiştir. İşte bu duruşun, bu erdemin bir delili niteliğinde ki “Dilendirmezler Cemiyeti Nizamnâmesi” Bayburt eşrafının tarihe ve cemiyet hayatına düştüğü önemli bir not olarak her zaman örnek olacaktır.
Bayburt eşrafının da geniş katılımı ve Kaza Kaymakamı Tunalı Hilmi Bey’in önderliğinde kurulmuş olan cemiyetin nizamnâmesi, 1913 (1329) yılında yayımlanmıştır. 12 maddeden oluşan nizamnâmenin iki nüshası bulunmaktadır. Bunlardan biri Erzurum İttihad Matbaası’nda, diğeri de Samsun’da Matbaa-i Cemil’de basılmıştır.
Faaliyetlerini “Dilendirmezler Ocağı” adıyla anılır bir idare heyeti vasıtasıyla yerine getiren cemiyetin amacı; “işsizliği bahâne edinerek dilenciliğe girişmiş, yahut girişecek olanlara iş bulmaktır”. İşin, işlemenin dostu, işsizliğin düşmanı olan cemiyet azaları “Sâîler” ve “Dilendirmezler” olmak üzere iki gruba ayrılmıştır.
Sâîler; cemiyete giriş ücreti olarak sâîler sadakası adı altında bir çeyrek mecidiye vermekle kalmayıp, her nerede olursa olsun “dilendirilmez” emelini takip etmek ve ettirmek vaadinde bulunanlardan oluşmaktadır. Dilendirmezler ise; dilendirmez sadakası olan bir çeyrek mecidiyenin dışında, hem cemiyete üte oluşundan itibaren ilk ayın sonunda, hem de her yılın Mart ve Eylül aylarında “aylar sadakası” altında yarımşar mecidiye verenlerden oluşturulmuştur.
DİLENDİRMEZLER CEMİYETİ KURUCU TEMEL ÂZÂLARI:
Kaymakam Tunalı Hilmi Bey, Topçu Yüzbaşısı Mahmut, Tabîbi Rıfat, Baytarı Osman, Mülâzımı Ahmed Efendiler, Posta Müdürü Nuri Efendi, Eytam Müdürü Fahri Efendi, Sıhhıye Baytarı Abdurrahman Efendi, Rüşdiye Müdürü Ali Fehmi Efendi, A‘şar Kâtibi Yakup Efendi, Evkaf Memuru Fehmi Efendi, Mütekaid Kolağası Es‘ad Efendi, Düyûn-ı Umûmiye Memuru Hamdi Efendi, Mal Müdürü Rıfkı Ekrem Efendi, Müfredat Kâtibi Sabri Efendi, Orman Memuru Hakkı Efendi, Erzincan’da Muallim Bayburtlu Mahmut Kemal Efendi, Dâvâ Vekillerinden Şerif, Tevfik ve Ziya Efendiler, Tüccar Durak Efendi, Hocaoğulları Hacı Mahmud ve Mehmed Efendiler, Debbağ esnafından Şükrü Efendi, Otelci Muhyiddin Efendi, Bakkal Hasan Efendi, Çakıroğlu Nâzım Efendi, Pamukçuoğlu Hacı Yusuf Efendi, Erzurumlu Tevfik Efendi, Tuzcuzâde Şamil Efendi, Keskinoğlu Hamdi Efendi, Debbağ İbrahim Ağa, Bilal Çavuş, Hacı Bey.
Dilendirmezler Ocağı Yönetimi:
Birinci Reis: Müftî Mehmed Saîd Efendi
İkinci Reis: Molla Mehmedlioğlu Mehmed Efendi
Başkâtip: Saraycıklı Derviş Efendi
Müfettiş: Hacı Dursunoğlu Şükrü Efendi
Sandıkkâr: Pulur Beyi Hafız Hayreddin Bey
Azalar: Ceza Reisi Arslan Bey, Süleyman Paşaoğlu Hasip Bey, Ağaoğlu Hüsnü Bey, Belediye Reîsi Ankavîoğlu Hacı Mehmed Efendi, Sekmenoğlu İlyas Efendi, Ulemâdan Müftîoğlu Hacı Nâzım Efendi, Tahsil Memuru Alişan Bey, Esnaf Şeyhi Halil Ağa, Şingâhlı Hacı Mustafa Efendi, Develioğlu Nevres Efendi, Karslı Arslan Çavuş ve Ziver Efendi.
Bayburt Müslüman Dilendirmezler Cemiyeti Nizamnâmesi
Madde-1: Bayburt'ta "Bayburt Müslüman Dilendirmezler Cemiyeti" adiyla bir cemiyet kurulmustur.
Madde-2: Cemiyet kisaca söylemekle maksadini bildirmis, hatta husûle gelmis olmak ümidini besleyerek ilan eder ki; Isin, islemenin dostudur; issizligin, dilenciligin düsmanidir. Imdi issizligi bahane edinerek dilencilige girismis, yahut girisecek olanlara is bulmayi sadakanin en makbulü gibi tutar.
Madde-3: Cemiyet her issize is bulmaga borçlu degildir. Yasça, basça, saglamlikça, sanatça, isçilikçe ve her türlü yasayisça göze çarpar bir halde güçlü bulunanlar, Cemiyet'e kat'iyyen siginamazlar. Cemiyet yalniz bir hastalik, bir felâket, belki de bir talihsizlik yüzünden düsmüs olanlara açiktir.
Madde-4: Cemiyet münâsip gördügü bir isi islemeyenden hemen elini çeker. Eger o kimseyi dilencilikte görür ise hükûmet vasitasiyla derhal cezalandirir.
Madde-5: Köylü dilenciler, dilenciliklerine köylerinde de asla müsaade edilmemek, fakat köylüleri tarafindan hallerine göre geçinmeleri temin edilmek üzere köylerine; kazali olmayan dilenciler ise Kazadan disariya hükûmet vasitasiyla tard ettirilir.
Madde-6: Cemiyet, sehirli güçsüzlere nüfus basina on bes yasindan asagi, yukari itibariyle yazin 40, 60; kisin 60, 80 parayi geçmemek üzere gündelik verir. Güçsüz; hem kendisi, hem de nafakasi ser'an üzerine vacip kisileri besleyemez olanlardir. Nafakasi ser'an üzerine vacip kisileri besler olan bir güçsüze bakmalari için Ser'iyye'ye müracaatla isini neticelendirmek de Cemiyet'çe bir vazifedir. Cemiyet bu vazifelerini "Dilendirmezler Ocagi" adiyla anilir bir idare heyeti marifetiyle görür.
Madde-7: "Dilendirmezler Ocagi" ihtiyaca göre umûmî ictimalarda azaltilir, çogaltilir, fakat en azdan (5) azadan mürekkeptir: Biri, birinci reis, biri de ikinci reisdir; Biri, baskâtip, biri müfettis, biri de sandikkârdir. Öbürleri Ocak âzâsidirlar. Haftada bir kere muntazaman baskâtipligin davetiyle de fevkalâde olarak toplanirlar. Kararlarini ekseriyet, fakat (Güçsüz karari) mevcut azasinin dörtte üç re'yiyle verirler. Bunun karari olmaksizin bir akça sarf edilemez. Reisler, Cemiyet'in de reisleridir. Birinci reis daima belde müftîsidir; ikinci reisle beraber Cemiyet'in haricde mes'ulleridir. Baskâtip muhaberatla hesâbin gayr-i kuyûdatdan; Müfettis, tahkîkatla güçsüzlere müteallik tahavvülatdan; Sandikkâr, tahsîlatla hesâbatdan, Cemiyet'in de dahilde mes'ulleridir. Merci', vasita baskâtiplikdir. Müracaat eden, bir yoksul ise baskâtiplikden bir (Hüviyet kâgidi) alir; Müfettislige götürür.. Muamele, "Dilendirmezler Ocagi" karariyla biter. Ocagin birinci reisden mâ'adâ azasi alti ay için umûmî ictimalarda intihab olunurlar.
Madde-8: Umûmî ictimalar Agustos'la Subat'ta olmak üzere yilda iki defa, reisligin ictima gününden on bes gün evvel, Kaza'daki bütün Cemiyet azasina gönderilecek davetiyelerle vuku' bulur. "Dilendirmezler Ocagi'nin üçte iki, yahut Cemiyet'in Kaza'daki azasinin üçte biri tarafindan baskâtiplige verilecek mazbata üzerine de fevkalâde olarak vâki' olur". Geçmis, gelecek alti aylik isler, hesaplar, terakkîler hakkinda malumat alinir, görüsülür, karar verilir, intihâplar yapilir. Azadan fevkalâde bir sakirligi görülenlere mukabele vazifesi de îfa olunur.
Madde-9: Aza: "Sâîler, Dilendirmezler" adiyla iki koldur: Saîler: Cemiyet'e duhûliye olarak en azdan bir çeyrek mecidiye "Sâîler sadakasi" verip yazilanlar, her nerede olur ise olsun "Müslüman dilenmez, dilendirilmez" emelini takip etmek, ettirmek vaadinde bulunanlardir, Kazada mukim Bayburt kazalilar bu kisma yazilamazlar. Dilendirilmezler: Nereli olursa olsun, Cemiyet'e girerken en azdan bir çeyrek mecidiye (Dilendirmezler sadakasi); hem girdiginin ilk ayinda, hem de her senenin Mart'la, Eylül'ünde en azdan yarimsar mecidiye "Aylar sadakasi" verenlerdir. Sadakasini zamaninda vermeyen istifasini vermis sayilir. Cemiyet'e yine girebilirse de yine dilendirmezler sadakasi (duhûliye sadakasi) verecekdir. Koldan kola geçen de en az(in)dan bir çeyrek mecidiye verir. Dilendirmezler, gönüllerinde "Kati bir merhamet", ruhlarinda da "Müslüman dilenmez, dilendirilmez" emelini tasirlar... Kim ki rast geldigine sadaka vermekden kendisini alamaz; der'akab za'finin keffâreti olmak, yani acidigi kimseyi düskünlükten mutlak surette kurtarmak emeliyle, vazifesiyle hükûmete, yahut Cemiyet'e haber verir. Vermezse ikinci bir keffâret karsisinda bulunarak Cemiyet sandigina hemen bir yillik zekâtini, sadakasini yatiracaktir.
Madde-10: Cemiyet, azasi yedi kisiye kadar inmis, bunlarin da re'yleri birlesmis ise feshedilebilir. Yine o sart ile ki fesh kararini verenler, Cemiyet'in bütün varini alarak Edirne'ye gidecekler, orada ömürlerinin sonuna kadar Islâm yoksullari için çalisacaklardir.
Madde-11: Bu nizamnâme Cemiyet azasinin Kaza'da mevcut üçte iki re'yiyle tadil edilebilir.
Madde-12: Cemiyet'in mührü, nizamnâmesi, kendisi, hükûmetçe taninmistir.
Tarih: 25 mübarek Ramazan Sene 331/15 Ağustos Sene 329 (1913)
