Bayburt’un Düşman İşgalinden Kurtuluşunun 91’inci Yıldönümü sebebiyle Bayburt Belediyesi ve Bayburt Polis Meslek Yüksek Okulunun ortaklaşa düzenledikleri Bayburt’un Düşman İşgalinden Kurutuluşu adlı panel Şair Zihni Kültür Merkezinde gerçekleşti. Düzenlenen programa Bayburt Belediye Başkanı Bekir Çetin, İl Emniyet Müdürü Burhan Gümüş, Polis Meslek Yüksek Okulu Müdürü Necati Ekici’nin yanı sıra ilin diğer kurum müdürleri, öğrenciler ve vatandaşlar katıldı. Bayburt'un 18 ay Rus işgaline uğradığını vurgulayan Bayburt Polis Meslek Yüksek Okulu Okutmanı Mutlu Adak, sunumunu şöyle devam etti:
"Bayburt Osmanlı'nın yıkılışına kadar 2 Rus İşgali hariç Osmanlı hakimiyetinde kalmıştır. Osmanlı Döneminde Bayburt önemli bir oranda Türk göçü olarak ebedi Türk Vatanı haline gelmiştir.
İlk Rus İşgali (1828-1829) sırasında Aydıntepe'de önemli bir savunma savaşı yapmıştır. 31 Temmuz 1829 da Hacı Osman Paşa’nın yönettiği Türk Kuvvetleri Rus ordusunu yenerek geri çekilmelerini sağlamıştır. Bu zafer Bayburtlu Zihni'nin Hart (Aydıntepe) Destanı'nda anlatılmaktadır. Ancak bu yenilgi Ruslar tarafından intikam olayına dönüştürülmüş, Bayburt yağmalanmış, Bayburt Kalesi onarılamayacak derecede tahrip edilmiştir. Bir diğer önemli husus ise gerek bu işgalde gerekse 1’inci Dünya Savaşı sırasında, Rus Ordusu Bayburt’tan çok önemli yazma eserleri Rusya’ya götürmüştür.
Fevzi Paşa Kop'u neden Plevne'ye benzetmiştir?
Nedeni şudur; Plevne Bulgaristan'ın kuzeyinde Tuna'yla birleşen Vid Irmağının kenarındaki şehrin adıdır. Plevne’de 1877-1878 Osmanlı Rus savaşında çok önemli bir savunma savaşı yaşanır. Gazi Osman Paşa askerleri ile yaklaşık 5 ay düşmana karşı direnir. Maalesef yenilir ve askeri ile esir düşer. Sonrasında Plevne'yi geçen Ruslar soluğu İstanbul Çatalça'da alır. İşte bu açıdan Plevne önemlidir.Bayburt insanı savunma boyunca sürekli askerimize yiyecek yakacak ve cephane taşımıştır. Aynı zamanda Kuvay-i Milliye ruhuyla hareket edip cephede birçok Bayburtlular askerimizle birlikte savaşmıştır. Bayburt ve Kop; kışla, soğukla, hastalıkla ve açlıkla savaşılarak savunulmuştur.
Kop savunması diğer savunmalarımızdan bir yönden farklıdır. Burada ordumuz hazırlıksızdır. Çanakkale gibi; kale, cephe ve mevzileri yoktur. Erzurum gibi tabyalar yoktur. Sadri Karakoyunlu’nun Bayburt Tarihi adlı eserinde de belirtildiği gibi Bayburt Savunmasının kilidi Kop Dağı idi. Bu kilidin anahtarı düşman askerine geçince geri çekilmek kaçınılmaz hale gelmiştir. Türk ordusu binlerce askerini Kop’ta şehit bırakarak geri çekildi.
Tek kaynak Hemşire Tatyana Karameli’nin hayatıdır; "Son Rus Birlikleri 20 Ocak 1921 de Bayburt’tan çekilecek ve 1 ay kadar da Ermeniler Bayburt’a hakim olacaktır. Rus İşgali dönemi Bayburt hakkında neredeyse elimizde hiçbir şey yoktur. Bulunan kaynakların en önemlisi Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde de bir özet olan Rus Hemşire Tatyana Karameli hatıralarıdır. Rusya da hatıralarını kitaplaştıran Tatyana’nın hayatı Türkçeye Tercüme edilmiştir.
Tatyana Karameli Bayburt’taki Türk çocuklarının bulunduğu bir yetimhanenin müdürüdür. Bayburt, düşman işgalinden kurtuluncaya kadar Bayburt’ta kalmıştır. Anılarında özellikle Rus Komutanı Popof’tan ve Ermeni Arşak'tan bahsetmektedir.
Tarih bir milletin kimliğidir. Kimliğimizi unutursak kendimizi de unutmuş oluruz…
Nihayet Bayburt, 21 Şubat 1918’de düşman işgalinden kurtuldu ve geriye doğru dönüşler başladı. Bayburtlular genellikle gittikleri yolları izleyerek geri döndüler. Çorum, Amasya, Tokat'a göç edenler Erbaa-Reşadiye-Suşehri-Şiran-Kelkit yolu ile; Yozgat, Kayseri ve Sivas’a göç edenler ise Sivas-Zara-Suşehri-Şiran-Kelkit karayolu ile Bayburt’a geri döndüler. Kop Savunması tamamıyla doğal bir savunmadır. Bu arada idarecilerimize ve özellikle de Bayburt Belediye Başkanı Bekir Çetin’e bir çağrıda bulunmak istiyorum. O da şudur; Bayburt’a ve gençlerimize tarihimizi unutturmamak ve mezarı bile bulunmayan Şehit Nusret’e vefa göstermek için onun anıtını veya bir abidesini mutlaka Bayburt’a kazandırmalıyız."
