12 yaşından beri tezgahın başında… Desenler ve renk renk iplikler için, onun mutluluğuna vesile olan mucizeler diyebiliriz… Aslında ehram ve dokumacılığı, onun için bir aile geleneği… Zaten ilk ve son büyük ustası da annesi…
O günleri, “okuldan çıkar, doğru tezgahın başına otururduk” diye anlatıyor Sevim Ataner…
Yazı: Kürşat Okutmuş
Yazı: Kürşat Okutmuş
Ataner’e “ehram Bayburt sokaklarından yavaş yavaş çekiliyor” diyoruz sohbetimizin başında...
Geçmiş yıllarda hemen hemen her evde bulunan dokuma tezgahlarının azaldığını hatırlattığımız Ataner, “Evet, doğru” diyor ve devam ediyor:
Geçmiş yıllarda hemen hemen her evde bulunan dokuma tezgahlarının azaldığını hatırlattığımız Ataner, “Evet, doğru” diyor ve devam ediyor:
“Orta yaşlarda ve gençlerde ehrama ilgi kalmamıştı, giyinmiyordu yeni nesil… Sadece annelerimiz, büyüklerimiz giyiyordu... Doğru, artık kimsenin evinde dokuma tezgahı yok ama son yıllarda, özellikle kullanım konusunda bu düşünceyi değiştirmeye başladık...”
Peki, nasıl oldu bu?
Fırsat verilmemesinden, kullanılmaktan dert yanan Ataner, “bugün düşünüyorum da, önümüzü açmış olsalar, işadamlarımız destek olsa, bu atölyelerde mahallede ki tüm genç kızlarımızı istihdam edebilirdik…” diyor.
Sevim Ataner, en büyük desteği ve cesaretlendirmeyi eski Bayburt Valisi Ali Haydar Öner’den görmüş… “Ehram’a ve yaptığımız işlere gülenler vardı ama Vali öyle düşünmüyordu. Bize, yaptığımız işin ne kadar önemli olduğunu anlattı ve bizi cesaretlendirdi.” Diyor.
Ataner, son yıllarda da benzer bir desteği Prof. Dr. Hüsamettin Koçan’dan gördüğünü anlatıyor… Hatta Baksı Müzesi’nin Bayburt merkezde açmayı planladığı yeni dokuma atölyesi projesi içinde de yer alacağını söylüyor…
“Aslında her şey o sertifika ile başladı!”
Ataner’i en çok üzen, eğitimini tamamlayamamış olması! “Okusaydım, eğitimimi tamamlasaydım, sanki daha farklı olurdu!” diyor…
Yine de şans peşini bırakmamış olmalı 48 yaşındaki Sevim Ataner’in:
"2014 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığından gelen araştırmacılar, Bayburt’ta sadece üç ehram dokuma tezgahı bulmuş. Biri de bizim evdi. Hem evimizde ehram tezgahı bulunması nedeniyle hem de bu mesleği yapabiliyor olmamdan dolayı bana 'Geleneksek Türk El Sanatı Sanatkarı Belgesi' verildi. Böylece, bakanlığın davet ettiği fuarlara katılmaya başladım. Fuarlar sayesinde tanıtım yaptım, ufkumu açtım ve çok farklı şeyler öğrendim."
İşte, değişimin kıvılcımı Sevim Ataner’in bu fuarlara katılması ile başlar… Ataner’in ehram dokumacılığına bakışı değişir, başka bir çehreye bürünür…
Fuarlarda gördüğü ilgi sonrası, artık tek tezgahla yetinmenin doğru olmadığına karar verir… Küçük bir atölye, yeni tezgahlar ve bu yolculukta Sevim Ataner’in yanında yer alacak yeni arkadaşlar… 3’ü atölyede, 7’si evden olmak üzere Sevim Ataner ile birlikte bu 11 kişilik kadın grubu, ehrama ve ehram ürünlerine artık daha farklı bakacaktır…
Soba sıcaklığında ehram dokumak, ehrama dokunmak!
Şingah Mahallesi’nde ki bu şirin ve sıcak atölyeye konuk oluyor, ürünlere dokunuyor, renkler arasında uzanan hikayeye mutlu bir ‘son’ arıyoruz…
Baksı Müzesi, Bayburt Kadınlar Derneği ve Halk Eğitim Merkezi tarafından yürütülen projelerde de görev almış Sevim Ataner… İşin mutfağında, tezgahın arkasında, alkışlanması gereken, cesur bir girişimci…
Misal; fuarlarda yaptığı bağlantılar aracılığıyla 2005 yılından itibaren İstanbul Kapalı Çarşı’ya ürün gönderiyor bu atölyeden… Yine Erzurum, Erzincan ve Bayburt’ta ürünlerini sürekli alan ve satışa sunan marka ve işyerleri var… Hatta Urfalı bir işadamı vasıtasıyla Amerika’ya kadar uzanır bu ticaret hacmi... Baksı Müzesi’nin de en çok sipariş verdiği isimlerden biri, Sevim Ataner.
Her girişimcinin bir hayali vardır…
Peki, Sevim Ataner’in bir girişimci olarak hayali var mıydı? Çok kısa ve net bir cevap alıyoruz kendisinden: “Bu atölyeye ait bir markamız olsun istiyorum!”
Hatta isim üzerine de düşüncelerini öğreniyoruz ama şimdilik gizli kalması noktasında anlaşıyoruz…
Kaç çeşit ürün çıkıyor atölyeden?
Artık ehram, bildiğimiz ehram değil… Sevim Ataner’in tezgahında başka neler var, onlara bakınıyoruz…
İşte bu atölyeden çıkan ve kendi aralarında bir çok farklı çeşidi bulunan ürünler: Ehram, atkı, şal, panço, yolluk, örtü, yatak örtüsü, cüzdan ve çanta… Hatta özel sipariş olması durumunda perde ve yatak örtüsü…
Peki ya fiyatlar? En çok hangi ürün satılıyor?
“En değerli ehram mor renginden dokuduğumuz ehramlar. Amerika'dan verilen siparişlerinde mor olması istenmişti. (Masa Örtüsü) Kapalı Çarşı'dan da aynı şekilde daha çok mor ve siyah ehram talep ediliyor. Bizim yöresel giysimizin, kumaşımızın hangi renk olursa olsun ilgi görmesi bizi çok mutlu ediyor, seviniyoruz…"
Ehram fiyatları renk, desen ve tasarım özelliklerine göre değişiyor ve 250 TL’den başlayıp 500 TL’ye kadar uzanıyor. Erkek atkıların 40 TL’den satıldığı atölyede, şallar 40- 60 TL, cüzdanlar 20-35 TL, çantalar ise 40 ile 100 TL arasında, özelliklerine göre değişkenlik gösteriyor. En çok satılan ürünler ise şal ve çantalar…
.jpg)
Ehram’ın rengi bir şey söyler mi?.
"Evet, söylerdi. Şöyle ki; genç kızlar beyaz nakışlı ehramla örtünürdü. Gelinlerimiz kuşgözü sandal dediğimiz ehram kullanırdı. Gelin veya kız oradan ayırt edilirdi. Orta yaşlılarımız sütlü kahve dediğimiz renkte, yaşlılarımız ise siyah ve koyu mor ehram kullanırdı."
Ehram kumaşı rahatsız etmez mi?
Erkek atkısı ve yatak örtüsünü görünce, ehram kumaşının cildi rahatsız edip etmeyeceğini soruyoruz:
“Özellikle bu ürünlerde yüzde 50 pamuk kullanarak kumaşı yumuşatıyoruz. Böylelikle sorun kalmıyor. Ehram, kışları sıcak yazları serin tutan bir kumaş. O nedenle de, bu tarz ürünlerde de tercih edilebilir kumaşlar arasında kendine yer bulabiliyor.”
Ehram kumaşının uzun yolculuğu…
Yünün koyun üzerinden alınışı ile başlar yolculuk, yani “kırkma” ile… Yün Çoruh’ta yıkanır (çırpma), iyisi ve kötüsü ayrıştırılır (ditme), ince taramaya gelir sıra…
Sümek yapma, iplik eğirme, kelep yapma, çözgü masuralarına sarma, çözgüyü hazırlama, tarağa düğüm atma, atkısını sarma ve en son aşamada da dokuma…
Bu yolculuğun süresi ise en iyimser zaman diliminde, aşağı yukarı 45 gün…
Bir ehram ne kadar zamanda dokunur?En iyi ehram yününün, süt veren koyundan alındığını öğreniyoruz. O da, yılda sadece bir ay… Temmuz ayında… (Bu iş tamamen başka bir uzmanlık alanı ve Bayburt’ta yüncülük yapan 3-4 esnaf olduğunu öğreniyoruz…)
Bilmediğimiz için 2-3 gün içinde bir ehramın dokunabileceğini düşünüyoruz ama öyle değilmiş!
Malzeme hazırsa, yani yukarda ki yolculuk tamamlanmış ve iş sadece dokumaya kalmış ise en sade ehramın dokunması 7-8 gün…
Peki, detaylı bir ehramdan bahsediyorsak: Onun için de 15 günlük bir emek söz konusu…
“Bizim sanatın kuşun tüyüne bile ihtiyacı var!”
“Bizim sanatın kuşun tüyüne bile ihtiyacı var!”
Yani meşakkatli ve zahmetli bir zanaat, ehram dokumacılığı… Bunu, sohbet arasında Sevim Ataner’in ağzından çıkan keyifli bir deyişten de çıkarmak mümkün: “Bizim sanatın kuşun tüyüne bile ihtiyacı var!”
Not: Özel bir marka tarafından hazırlanan 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’ne yönelik özel bir projede, Türkiye genelinde üzerinde kadın emeği olan onlarca kumaş arasından seçilen 4 kumaştan biri oldu ehram… Bu projeyi ve detaylarını da proje takvimine yakın bir tarihte Bayburt Postası’nda okuyabilirsiniz…
Sevim hanımı az önce tv de izledim azmini hevesini gördüm çok takdir ettim başarısından dolayı tebrik ediyorum