Anadolu’da özgün özelliklerini henüz yitirmemiş kentlerde, “Çevre ve Kültür Evleri”, özel bir kentsel bellek merkezi olarak “Kent Müzesi ve Arşivleri”, onarımları sağlıklı yapabilmek için “Kent Atölyeleri” kurulması düşüncesi, 1990 yılında “ÇEKÜL / Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı” tarafından alınan bir dizi kararla yaşama geçmeye başladı. ÇEKÜL’ün “ 7 Bölge 7 Kent” projesi doğrultusunda Aydınoğlu Beyliği’nin merkezi Birgi (Ödemiş), Mudanya, Midyat başta olmak üzere, özgün özelliklerini yitirmemiş yapılardan biri onarılarak, değişik bölgelerde “ Çevre Kültür Evleri” birbirini izledi.
Bu merkezlerde geliştirilen düşünceler ışığında, “Kent Müzeleri ve Arşivleri”nin çalışmaları başlatıldı.
Kent müzelerine ilk adımlar
Kentlerde “kamu-yerel-sivil-özel kesimlerin birlikteliğiyle”, her yaşta insanlar, hemşehrilik bilinciyle “kendi varlık nedenlerini” açıklamaya olanak sağlayacak müzeleri için yeni yöntemler geliştiriyor. Çünkü bu, “kenti kent kılan” her öğeyi içeren bir yaklaşımdır… Kentlerin kendi müzelerini kendilerinin kurmasının girişimidir…
Bu konuda ilk adım 1998 yılında ÇEKÜL Kemaliye Gönüllüleri’nin, Kemaliye Kaymakamlığı’nın ve Kemaliye Belediyesi’nin işbirliğiyle atıldı. Tarihi eski Halı Fabrikası binası kısa zamanda yeni bir kimliğe ulaştırıldı. Bunu bu kez, ünlü mimar Vedat Tek’in tasarladığı Kastamonu Hükümet Konağı’nın alt katında, Kastamonu Valiliği’nin önderliğinde, Kastamonu halkının birbirinden ilginç belge ve objelerle katıldığı Kastamonu Kent Müzesi izledi. Bu gelişme, ister istemez çağdaş donatıları da birlikte getirdi.
Ardından büyük bir çıkışla Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursalıların yoğun desteğiyle, Bursa Kent Müzesi’ni, yine tarihi bir yapı olan eski Adliye Binası’nda gerçekleştirdi ve ulusal-uluslararası ortamlarda hemen yankı buldu, büyük bir ilgiyle karşılandı. Her kesimin, her yaş dilimindeki insanın kentlerini farklı bir yaklaşımla öğrenmesi düşüncesi, yoğun ilgiyle hedefine ulaştı.
Benzer durum İzmir’de de yaşandı. İzmir Büyükşehir Belediyesi, yine aynı yöntemlerle eski İtfaiye Binası’nı yeniden ele alarak, İzmir’in Milli Kütüphanesi’nin belgelerini de içerecek biçimde kapsamlı bir çalışma yürüttü. Kentin yoğun tarihinin ve toplumsal yapısının okunmasını sağladı.
Ardından, Osmanlı başkenti Edirne’de büyük bir programın parçası olarak, Selimiye Camisi karşısındaki Hafızağa Konağı, kısa bir süre önce genç yaşta yitirdiğimiz Edirne Valisi Fahri Yücel’in yoğun çabalarıyla, Edirne Kent Müzesi’ne dönüştürüldü ve harekete büyük güç kazandırıldı. Bu çalışma, kentin kültürel mirasının korunmasında, yeniden örgütlenmesinde odak noktası oldu.
Benzer bir hikaye Bayburt’ta da var.
Çok özel bir çalışma: Bayburt Baksı ve Sanat Müzesi…
Peki ya başka?
