Bayburt – Erzurum yolu üzerinde Kopuz Köprüsü’nü geride bırakınca bir tesis göze çarpıyor. Son zamanlarda gören herkesin hakkında bir şeyler söylediği, merak uyandıran ve farklı dedikoduların çıkmasına vesile olan bir tesis burası… Çevreye zarar verdiği, vermeye başladığı söylenen bu tesisin kapısını çaldık. Ülke genelinde yaygınlaşan Hidro Elektrik Santrallerinden birisi burada, Harmanözü köyü eteklerinde yükseliyor. Şantiyeye adımımızı atar atmaz Bayburt İnşaat yetkilisi ve aynı zamanda Bayburt HES İşletme Müdürü Hikmet Şentürk karşılıyor bizleri. Hiç vakit kaybetmeden tesisi dolaşmaya başlıyoruz.
51 Bin m3 su kapasitesi olduğunu öğrendiğimiz besleme havuzunun çevresini dolaşıyoruz. Besleme havuzunun Helva ve Kop’ta bulunan reglatörlerden getirilen suyla dolduğunu öğreniyoruz. Hikmet Şentürk, 18 kilometrelik mesafenin dev borularla aşıldığı bilgisini veriyor. Çevre düzeninde eksiklikler olduğunu fark ediyoruz. Bu eksikliğinde kısa zamanda tamamlanacağını, bölgenin tamamının ağaçlandırılacağını söylüyor Hikmet Şentürk. 
Ülke genelindeki diğer örnekleri gibi yap – işlet – devret sistemiyle yapılmaya başlanan tesis 49 yıl sonra her şeyiyle devlete kalacak. Bu bölgede vatandaşa ait arazinin şirket tarafından istihdam edildiğini öğreniyoruz. Hazine arazisine ait alanlar ise devlet tarafından kullanılmak üzere verilmiş.
Hikmet Şentürk, proje öncesinde 3-4 yılını bu projeye kafa yormaya ayıran (Bayburt HES’in bir nevi mimarı) Makine Mühendisi Ahmet Şentürk’ün heyecanını aktarıyor. Bayburt’a böyle bir tesisin inşa edilmesindeki en büyük katkı onun diyor ve ekliyor, “bizim sektör daha çok babadan, daha doğrusu ustadan çırağa yöntemiyle geldi bugüne. Ama Ahmet farklı. Bizim sektörün okumuş kişisidir. Bu proje bizzat ona aittir.”
Gezimizi tamamlayıp, Hidro Elektrik Santralinin kontrol merkezine geçiyoruz. Amacımız burada görev yapan tüm ekiple birebir görüşmek.
Taner Taş / Elektrik Teknikeri: “Projenin başlamasından bugüne kadar burada sorumlu olarak görev aldım. 1.5 yıllık bir çalışmayı geride bıraktık. Bitime ve faaliyete geçmeye çok az kaldı diyebiliriz.”
Mustafa Kiki / Elektronik Mühendisi: “Beş aydır Bayburt HES’te çalışıyorum. Helva Köyünde yaptığımız reglatör vasıtasıyla suyun yönünü değiştirerek 18 kilometrelik kanaldan geçirip 51 bin m3 kapasiteli besleme havuzuna dolduruyoruz. Tabi burada potansiyel enerji kazanarak cebri borularımızdan aşağı ket içine giriyor, daha sonra tirbünlerde mekanik enerjiye çevriliyor ve böylelikle elektrik enerjisi üretiyoruz. 15 megavat kurulu gücümüz var, mevsimsel oranlar göze alındığında yıllık ortalama 10 megavat üretebileceğimizi tahmin ediyoruz.”
5 tekniker, 6 teknisyen, 1 Elektrik Elektronik Mühendisi’nin çalıştığı santralin 4 tane de yabancı misafiri var. 3’ü Alman, biri Fransız olan bu misafir ekip, tesisin kontrolünü yapmak üzere aralıklarla Bayburt’a geliyorlar. Alman Mühendisler ana merkezi Almanya’da olan WKV-AG şirketinden. Fransız mühendis ise Leroy Somer şirketinden.
Bernhard Glaubitz, Frederik Ganter, Joachim Götz ve Franek Pisani’yi yoğun bir tempoda yakalıyoruz. Sorularımızı Bernhard Glaubitz cevaplıyor. (Tercüman Murat Göktaş’a teşekkürler.)
- Oldukça yoğun bir tempoda çalıştığınızı duyduk… Bu tesiste tam olarak üstlendiğimiz görevler neler?
- Evet öyle. Hidro Elektrik tesislerin denetçisi ve uzmanı olarak burada bulunuyoruz. İki haftadır Bayburt’tayız. Bundan önce de belirli aralıklarla Bayburt’a geldik. Kurulan sistemin teknik ve elektrik alanındaki çalışma denetimlerini yapıyoruz. Basamak halinde ve mesafe mesafe tesisi su almaya hazırlıyoruz.
- Ne kadar daha sürecek çalışmalar?
- Pazartesi gününe kadar Bayburt’tayız. Fakat daha sonra tekrar geleceğiz. Biliyorsunuz yılbaşı geliyor. Noel Bayramı için izne çıkacağız. Yeni yılla birlikte tekrar gelip kaldığımız yerden çalışmalara devam edeceğiz ve bitirilmesi gereken işlemleri tamamlayarak, sistemi faaliyete geçireceğiz.
- Öngörünüz nedir? Tesis ne zaman işlemeye, enerji üretmeye başlar?
- Şu an her üç makine de sistemle uyumlu bir şekilde çalışıyor. Gözden geçirilmesi gereken son kontroller var. Tahminimiz Ocak ayının ikinci haftasında, tam olarak çalışmalara start vermiş olacağız.
- Tam kapasite ile çalışmaya başladığında, tesis ne kadar bir enerji üretebilecek?
- Şu an için santralimiz 5 megavat elektrik üretebiliyor. Tabi burası üç tirbün olarak düşünülüyor. Bir tirbün beş megavat elektrik üretebiliyor. Yani tam kapasite çalıştığında üç tirbün olduğu için 15 megavat standart elektrik üretebileceğiz.
- Almanya’dan örnek verirsek, HES projeleri ülkenizde ne zaman başladı?
- Benim çalıştığım şirketten örnek vermem gerekirse, WKV 30 yıl önce bu işe başladı. Belki de 100 yıl geriye gidebiliriz ama bu konuda tam olarak bir tarih veremiyorum. Çünkü emin değilim. - Türkiye’de sizlerinde içinde olduğunuz benzer projeler var mı?
- Sadece bizim firmamızın (WKV) Türkiye’de şu an için 8 projesi daha var. Bayburt HES sonuçlandığında, Türkiye’deki üçüncü projemizi bitirmiş olacağız.
- HES, yani Hidro Elektrik Santralleri… Nasıl bir sistem?
- Su gücüyle elektrik üretmek en güzel yöntem. Öncelikle çevreyi ciddi şekilde koruyorsunuz bu yöntemle. Üreteceğimiz elektrik mevcut suya bağlı. Bu da Çoruh Nehri’nde yeteri kadar var. Bu projede ona göre yapıldı. Şu an için Çoruh’un suyu, 15 megavat üretim için yeterli değil. Tabi ki bu durum mevsimsel olarak, yani suyun yükselmesiyle değişecektir.
- Enerji üretim santralleri tüm dünyada tartışılan bir konu… Sizin bu konudaki düşünceniz nedir?
- Çevre koruması ve düzenlemesi için suyun çok ciddi bir katkı olduğunu söyleyebilirim. Su sayesinde bir çok güç üretebiliyorsunuz. Yani değişik güç ve faktör… Böylelikle daha güzel bir gelecek elde edebiliriz. Yakın zamanda Kopenhag’ta düzenlenecek seminerde bu tartışmaların daha da büyüyeceğini düşünüyorum. Gazın çevreye verdiği zarar ve suyla üretilen elektriğin çevreyi nasıl koruduğu çok net anlatılacak diye düşünüyorum. Klima yöntemiyle oluşan zararların önlenmesi adına suyla gelen gücün daha çok yer alacağı düşüncesindeyim. 
- Bayburt’ta gezme şansınız oldu mu? Nasıl buldunuz Bayburt’u?
- Bölgesel zenginliği anlamında çok hoşumuza gitti Bayburt. Güzel bir memleket. Özellkle insanlar bizleri çok çabuk kabul etti ve çok yakınlık gösteriyorlar. İçten ve candan kabul edildik. İnsanları çok sıcak… Misafirperverliğiniz zaten tartışılmaz. Bize gerekli olan her şey, özellikle ilgi ve alaka her anlamda yerine getirildi. Sizler aracılığıyla teşekkür ediyoruz.
- Bizlerde teşekkür ediyoruz. Şimdiden iyi yıllar diliyoruz.
Karadeniz, mikro HES'lerle kalkınacak
