Bayburt Çoruh Nehri Platformu Değerlendirme ve Öneriler Raporu Kitaplaştı

Bayburt Çoruh Nehri Rehabilitasyon Çalışmalarını Destekleme Platformu'nun Değerlendirme ve Öneriler Raporu kitaplaştı.

Bayburt Çoruh Nehri Platformu Değerlendirme ve Öneriler Raporu Kitaplaştı
Bayburt Postası - Bayburt Bilgi Paylaşım Proje Üretim Derneği, Bayburt Bilim Eğitim ve Kültür Derneği, Bayburt Gazeteciler Cemiyeti, Bayburt Tarih-Kültür ve Edebiyat Derneği, Bayburtlu Kadınlar Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, Türk Eczacılar Birliği 13. Bölge Erzurum Eczacı Odası ve Kenan Yavuz Etnoğrafya Müzesi tarafından kurulan Bayburt Çoruh Nehri Rehabilitasyon Çalışmalarını Destekleme Platformu'nun "Değerlendirme ve Öneriler Raporu" kitap haline getirilerek, Çoruh Nehri'nde proje çalışması yapan tüm ilgili kurumlara iletildi. 

Sınırlı sayıda baskısı yapılan eserin daha geniş bir şekilde kamuoyunda takip edilmesi için 85 sayfalık kitabı Bayburt Postası olarak yayınlıyoruz. Yayınladığımız bu ilk kısımda Takdim, Giriş ev Özet Rapor yer alacak. Uzman raporlarını ise ayrı ayrı yayınlayacağız. Her hafta bir uzmanın raporunu yayınlayıp, okuyucularımızın Bayburt için hayati öneme sahip Çoruh Nehri ile ilgili yapılan yanlışları ve ileriye yönelik sunulan projelerden haberdar olmalarını sağlayacağız. İşte o raporun ilk kısmı:

BAYBURT ÇORUH NEHRİ REHABİLİTASYON ÇALIŞMALARINI DESTEKLEME PLATFORMU
Değerlendirme ve Öneriler Raporu
Eylül 2020

TAKDİM

Bizler, memleketimiz Bayburt’a gönüllü olarak hizmet etme amacıyla kurulmuş 7 sivil toplum kuruluşuyuz.

2014 yılından beri oluşturduğumuz “eşgüdüm grubumuz” marifetiyle, dayanışma içinde ve toplumsal hizmet anlayışıyla birçok faaliyet gerçekleştirdik.

Yayınladığımız “Dede Korkut ve Bayburt” kitabı ile “Kaleli Kentler ve Bayburt Kalesi”, “Bayburt’ta Kentleşme ve Kentlilik Bilinci” kongrelerini düzenleyip tebliğlerini iki kitap haline getirmemiz üç somut örnektir.

“Bayburt Çoruh Nehri Rehabilitasyon Çalışmalarını Destekleme Platformu” da eşgüdüm grubumuzun yeni bir çalışmasıdır.

Platform mutabakat zaptında da belirttiğimiz gibi amacımız; Çoruh Nehri’nin doğal yapısının; ekolojik (çevrebilimsel), sosyal, ekonomik, estetik, nehir tarihi ve rekreasyonel etkinliklere olanak sağlayacak işlevlerinin korunarak ve geliştirilerek rehabilite edilmesine katkı sağlamaktır.

Çoruh Nehri; Bayburt’un ve Bayburtlu’nun ekonomisi, sosyal-kültürel yaşamı ve hayal dünyası açısından o derece önemlidir ki, ona olan bağımlılığımız, onunla olan yaşanmışlığımız ikinci akciğerimiz gibidir.

Platform çalışmalarından elde edeceğimiz sonuç ile Çoruh nehrimize karşı sorumluluğumuzu yerine getirmiş olmanın huzurunu duyacağız.

Öte yandan uzun vadede ise, Çorun Nehri yatağını ve kıyılarını onu besleyen kollarıyla birlikte; ekolojik, sosyal, ekonomik, hidrolojik, biyolojik ve peyzaj mimarı açılarından dinamiklerini (yapısal özelliklerini) korumak ve sürekliliğini sağlamak için, Bayburt Üniversitesi tarafından “Çoruh Nehri Koruma Uygulama ve Araştırma Merkezi” kurulmasının çok faydalı olacağına olan inancımızı da, platform kurucuları olarak vurgulamak istiyoruz.

Bu kitap; Bayburt’ta Çoruh Islah çalışmalarının karar vericilerine, uygulayıcılarına, kamu yöneticilerine, Bayburt’la ilgili siyaset insanları ile Bayburt ve Çoruh sevdalılarına ithaf edilmiştir.

25 Eylül 2020
Platform Kurucuları

Giriş

Su, sosyal ve kültürel açıdan yaşama heyecanı veren ve sesi insanın ruhunu dinlendiren, Yaradan’ın insanlara bahşettiği doğal bir berekettir ve hayattır. Bulunduğu mekân itibariyle su, ekosistemin (canlılar ile onların fiziki çevresi arasındaki ilişkinin) vazgeçilmezidir.

Su kaynaklarına yakın olmak, geçmişten günümüze insanların yerleşim yeri belirlemesinde öncelikli nedenlerden biri olmuştur. Bu durum suya ihtiyaç duyan insanlarda olduğu gibi, diğer tüm canlılarda da benzerdir.

Bayburt, Türkiye’de içinden nehir geçen birkaç ilden biridir ve hatta “şehir kimliğinin oluşmasında hiçbir yerleşim yeriyle nehir arasında bu kadar kuvvetli bir ilişki yoktur” denilebilir.

Bayburt Kalesi ve Çoruh Nehri, Bayburt kentsel yerleşimine kimlik katan önemli iki öğedir. Bayburt ve Bayburtlu açısından vazgeçilmez olan Çoruh Nehri’nin, şehir sınırları içindeki 5 km’lik bölgesinde yapılmak istenen ıslah çalışmaları, 2015 yılında gündeme gelmiştir.

Islah çalışmaları, 2017-19 yılları arasında DSİ tarafından projelendirilmiş ve 1. Etap ıslah uygulamaları tamamlanmıştır. 2. Etap çalışmaları için ise, DSİ 22. Bölge Müdürü, Bayburt valisi, milletvekili, belediye başkanı, iktidar partisinin il başkanı ve diğer ilgililerin Mart 2020’de alanda inceleme yaptıklarını, Bayburt Postasının sanal sayfalarından kamuoyu ve bizler öğrenmiş olduk.

Birinci etabın projelendirilmesi aşamasında ortaya çıkan fikirlere kamuoyunun değişik kesimlerinden yoğun itirazlar gelmesine rağmen, projede herhangi bir düzeltmeye gidilmemiş, kamuoyunun mutabakatı ve ortak akıl sağlanmadan uygulama başlatılmıştır.

Projelendirme ve uygulama esnasında kamuoyunun eleştirileri birinci etabın bitirilmesinden sonra yoğunlaşmış, ortaya çıkan sonucun ciddi şekilde değerlendirilmesi ihtiyacı doğmuştur.

Bu noktadan hareketle Mayıs 2020’de 7 sivil toplum kuruluşu konuyu kendi aralarında görüşmüş, gerek birinci etap uygulamalarının irdelenmesi ve gerekse ikinci etap projesinin nasıl olması gerektiği hususunda, bilimsel ve gerçekçi tespitlerin yapılabilmesi için bir platform
oluşturulmasına karar verilmiştir.

Platform konuyla ilgili olarak bir uzmanlar heyeti oluşturmak, bu heyetin yerinde yapacağı inceleme ve araştırmalar sonucunda hazırlayacakları raporlara dayanarak hareket etmeyi uygun bulmuştur. Platform kurucuları araştırmaları sonucunda, katkıda bulunabilecek 11 kişilik uzmanlar
heyetini oluşturdu. Bu heyette şehir bölge plancısı, peyzaj mimarı, çevre bilimi uzmanı, hidrobiyolog, tasarım uzmanı, hidrojeolog, biyolog, yaban hayatı ekolojisi uzmanı ve mimarlar gönüllü olarak görev üstlendi. Kendilerine değerli katkılarından dolayı teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Söz konusu uzmanlar heyeti 26 Temmuz 2020 Pazar günü; İstanbul, Ankara, Çankırı, Trabzon ve Erzurum’dan Bayburt’a geldiler. Şehir Parkı’ndan Kaleardı köprüsüne kadar 5 kilometrelik Nehir güzergâhında adım adım yaptıkları gözlem ve incelemelerini kayıt altına aldılar. Aynı gün öğleden sonra Bayburt Konaklama Otelinde genel bir değerlendirme toplantısı yapıldı ve her uzmanın raporunu 10 Ağustos 2020 tarihine kadar proje koordinatörlüğüne göndermesi hususunda mutabık kalındı. Ancak Pandemi dolayısıyla belli bir gecikme yaşandığını da kabul etmeliyiz.

11 uzmandan alınan raporlar, platform kurucuları tarafından incelenmiş, kamuoyunun kolay anlayabileceği özet bir rapor haline getirilmiştir. Aşağıda önce söz konusu özet rapor verilmiş ve daha sonra da tüm uzman raporlarına yer verilerek, çalışma bir kitap haline getirilmiştir.

BİRİNCİ BÖLÜM
Çoruh Nehri’nin Islahı Çalışmaları ile ilgili
Özet Rapor

Aşağıda kaleme alınan rapor, Bayburt Çoruh Nehri Platformu uzmanlar heyetinin 11 üyesi tarafından düzenlenen raporlardan yararlanılarak hazırlanmıştır. Konu beş başlık altında toparlanmış ve konuya yeterince vakıf olmayanların dahi kolay anlayacağı bir biçimde özetlenmiştir.

Birinci bölümde “(A) Genel Olarak” başlığı altında Bayburt ve Çoruh hakkındaki dikkat çeken değerlendirmeler sıralanacak, daha sonra “(B) 1.Etap Rehabilitasyon Uygulamalarının Hataları” irdelenecek, üçüncü bölümde ise “(C) 1.Etap Uygulamalarının İyileştirilme Önerileri” verilecektir.

Daha sonra “(D) 2. Etapla İlgili Durum Tespitleri” anlatılacak ve son olarak da “(E) 2.Etapla ve Şehir Mimarisiyle İlgili Öneriler” aktarılacaktır.

A. Genel Olarak

1. Çoruh havzası, Türkiye’nin ekolojik (çevre bilimsel) açıdan en kıymetli bölgelerinden biridir. Çoruh çok sayıdaki vadileri içinde, ender bitki ve hayvan türlerini barındırır.

2. Bayburt, Çoruh nehri boyunca tepeler arasına kurulmuş, özgün topoğrafyasıyla öne çıkan bir kenttir. Kentin makro-formunu belirleyici olan Çoruh nehri, şehrin en önemli omurgalarındandır.

3. Nehirler, içinden geçtikleri kente bir kimlik ve değer katarlar. Çoruh nehri Bayburt’un en önemli kimliğidir.

4. Kentin mekân kurgusunda önemli yer tutan Çoruh Nehri ve kent siluetinde önemli bir öğe olan Bayburt Kalesi, yoğun yapılaşma ile olumsuz yönde biçim değiştirmektedir.

5. Bayburt’ta özellikle nehir kenarındaki yapılaşma, Türkiye’nin çok az yerinde görebileceğimiz kadar çarpıktır.

6. Bayburt’un mevcut haliyle Saat kulesinden, Cumhuriyet Caddesi güzergâhını takip ederek Erzurum Köprüsüne kadar yürüyen birini, az ötede şahane bir nehir olduğuna inandırmak güçtür.

7. Akarsu ve çevresinin, yaşam alanıyla bütünleşik bir şekilde tasarlanması gerekir.

8. Irmaklar, kendi yapılarında canlı cansız bir sistemi taşırken bağlantılı oldukları kıyı ve yakın noktalarda habitatlar (yaşam alanları) barındırırlar.

9. Çoruh nehri, Dünya Doğa Koruma Fonu (WWF) ve Uluslararası Koruma birlikleri tarafından Biyolojik çeşitlilik sıcak noktası olarak kabul edilmektedir.

10. Şehirlerde insan yerleşimleri genişleyip, yoğunlaştıkça, nehirler daha fazla baskı altına girmekte ve doğal yapılarını yitirmektedirler.

11. Bu nedenlerle; Bayburt’ta Çoruh’un yatağında, yakın çevresinde ve içinden geçtiği şehirde yapılması düşünülen düzenleme, planlama ve uygulamaların bütüncül bir biçimde ele alınmasının, ortak aklın eseri olmasının bir zorunluk olduğu anlaşılmaktadır.

B. Birinci Etap Rehabilitasyon Uygulamalarının Hataları

1. Birinci etapta inşa edilmiş olan alan, akarsu yatağından daha çok bir “sulama kanalı” görünümündedir.

2. Nehrin her iki taraftan beton içine alınmasıyla ekolojik koridor ortadan kaldırılmış, su kıyısı doğal bitki örtüsü yok edilmiştir.

3. Dolayısıyla su canlılarının yaşama ve üreme ortamları tahrip edilmiş, su ekosisteminin devamlılığı sekteye uğratılmıştır.

4. Nehir dar bir kanala alındığından suyun kapladığı alan yüzey azalmış, doğallık bozulmuştur.

5. Su ile mekânı kullananların teması ortadan kalkmış, suya erişim zorlaştırılmıştır.

6. Nehir yatağı tahrip edilmiş ve yaklaşık iki metre aşağı seviyeye indirilmiştir. Kanal yanlarında sağlı sollu yapılan yürüyüş yolu benzeri alanlar, yine üst yol seviyesinden 3 metre kadar aşağıdadır. Bunun sonucunda nehir, toplamda yaklaşık 5 metre kadar yoldan aşağıda kalmış ve maalesef görünürlüğü yok edilmiştir. Dolayısıyla doğal yapı yok edilerek nehir kentten koparılmıştır.

7. Bu proje, sel ve taşkınları önleme konusunda başarılı bir uygulama olabilir. Ancak sadece statik hesapların gözetildiği, içinde tarih, insan, hatıra, estetik ve hatta tabiatın canlı unsurlarının gözetilmediği, kelimenin tam anlamıyla antibiyo (yaşam karşıtı) bir mühendislik tasarımı olarak algılanmaktadır.

8. Akarsu yatağının doğal yapısı bozulduğundan, tabanda yaşayan sucul omurgasızlar için hiçbir yaşama ortamı kalmadığı görülmüştür.

9. Uzmanlar heyeti, Çoruh nehrini ıslah ederken doğal dokunun, canlı yaşamının ve insanla ilişkinin tamamen tahrip edildiği konusunda fikir birliğine varmışlardır.

10. Yan duvarlarında kullanılan kaplama taşlarının kış aylarında ve erken baharda donma/çözülme ile zarar görme olasılığı yüksek gözükmektedir.

11. Oluşturulmaya çalışılan anfi alanı ile suyun görünürlüğü sağlanamamıştır. Anfi gerekli standartlardan uzak ve kullanışsızdır.

12. Alanda su sporlarına yönelik herhangi bir rekreasyonel faaliyet (olta balıkçılığı, kano vb) gerçekleştirme imkânı bulunmamaktadır.

C. Birinci Etap Uygulamalarının İyileştirilme Önerileri

1. Yapılmış olan beton alanlar kırılarak doğal haline dönüştürülemeyeceğine göre, yapıda ciddi düzeltmeler yapmak gerekmektedir.

2. Birinci etap uygulama alanının monoton yapısını düzeltmeye yönelik önlemler alınmalıdır. Suya hareketlilik ve görsellik sağlayacak, başta balık olmak üzere su canlılarına yaşam hakkı verecek küçük set ve şelaleler oluşturulmalıdır.

3. Kanalın sağ tarafı ( akıntıya göre) bazı müdahalelerle asimetrik hale getirilmelidir.

4. Kanaldaki su, sağ ve soldaki taşkın yollarına aktarılmak suretiyle, akarsu yüzeyi genişletilmelidir. (Taşkın yolları yaz sezonunda zaten gezinti mekânı olarak kullanılamaz. Çünkü güneş ışınlarına maruz kalan beton, ısınacak ve o sahada insanların yürümesine imkân
vermeyecektir.)

5. Bu beton zemin üzerinde akış istikametine uygun biçimde küçük beton korunaklar, cepler oluşturularak canlılara yaşam alanları oluşturulmalıdır.

6. Yapılan alanda bir ekosistem oluşması için, akarsu yatağındaki betonlaştırılmış alanlar yer yer kırılarak buralara taşkında sürüklenmeyecek büyük kayalar yerleştirilmelidir. Böylece su canlıları ve bitkiler için alan kazanılmalıdır.

7. Kanalın sağ tarafından insanların ve hayvanların suya ulaşacakları suya iniş mekânları oluşturulmalıdır. Yine betonun hakim olduğu yapay çevreyi iyileştirmek için ekolojik köprüler oluşturulabilir. (Bunlara ait çok sayıda örnek görsel, raporlar içinde mevcuttur.)

8. Suyun akışı yönünde yapay menderesler oluşturulması da sucul canlılar için yaşam alanı imkânı sağlayacaktır.

9. Keza kanal haline getirilen ve betonlaştırılan bölgede doğal taşlarla zemin oluşturulması yararlı olacaktır.

D. İkinci Etapla İlgili Durum Tespiti

1. Birinci etabın tamamlandığı noktadan (müftülük karşısındaki yeşil köprü) Kaleardı Köprüsüne kadar olan güzergâh iki bölümde ele alınmak gerekir.

2. Bent köprüsüne kadar olan bölüm iki yandan taşkın duvarları ile korunmuş ve genellikle canlıların su ile temasına engel olacak şekilde dizayn edilmiştir. Her ne kadar su akışı istikametinde sağ tarafındaki bazı bölümler doğal haline bırakılmış olmakla birlikte, ağırlıklı olarak taşkın duvarları hâkimdir.

3. Suyun zemininde ve duvarlarda herhangi bir iyileştirme yapılmamıştır.

4. Nehir üzerindeki toplam 10 köprü mimari bir insicamdan yoksun olup estetik özelliklere sahip değildir. Bu bölümde çok sayıda atık suyun Çoruh’ deşarj edildiği görülmüştür.

5. Nehir’in iki tarafında sıralanmış olan lokanta, kahvehane ve benzeri iş yerlerinin görüntüsü de estetik anlayıştan uzaktır.

6. Bu bölüm az da olsa canlıların yuva yapabileceği su içi ve su kıyısı barınma alanlarına sahiptir.

7. Mevcut taşkın koruma yan duvarları soğuk ve yapay bir görünüme sahip olup kent ile uyumu
zayıftır.

8. Kentin ana aksları, meydan ve özellikle Kale ve çevresiyle su ilişkisi bütüncül değildir.

9. Nehrin görünürlüğünü genellikle binalar baskı altına almıştır.

10. Bent köprüsünden Kaleardı köprüsüne kadar olan bölümde ise, Nehir yeniden doğal yapısına ve ekolojik kıyı özelliğine kavuşmaktadır. Ekosistem bütünlüğü mevcuttur.

11. Bayburt kalesi ile Nehir alanı, yüksek derecede doğal ve kültürel peyzaj değerleri içermektedir.

12. Bu bölüm, güzergâh kısa olsa da, akarsu sporları için de önemli potansiyele sahiptir.

E. İkinci Etap ve Şehir Mimarisi İçin Öneriler

1. Öyle anlaşılmaktadır ki, ikinci etap ıslah çalışmaları birinci etaba nazaran çok daha küçük bütçelerle ve süratli bir biçimde tamamlanabilir.

2. Bu bölümde sağ ve sol taşkın duvarlarının dipleri ve nehir yatağı doğal taşlarla doldurularak hem suyun görünürlüğü ve hem de sucul canlıların yaşama alanları zenginleştirilebilir (Örnek görseller ve çizimler raporlarda mevcuttur).

3. Mevcut taşkın duvarları, çevreye uygun ve özel bitkilerle yeşillendirilmelidir.

4. Yapılaşmamış uygun kesimlerde ( Şehir Nusret Parkı karşısındaki alan gibi…), nehir kıyısı peyzajı uygulanarak insan, bitki ve hayvanların su ile buluşması sağlanmalıdır (Örnek görseller ve çizimler raporlarda mevcuttur).

5. Nehir’in sağ ve sol kıyısındaki park ve işyerlerinin estetik ve uyumlu bir şekilde düzenlenmesi zorunludur.

6. Birçok noktadan Nehre bırakılan evsel atık suların nehri kirlettiği gözlemlenmiştir. Bu durumun bir an önce yaptırımlarla önlenmesi gerekir.

7. Bent köprüsünden Kaleardı köprüsüne kadar olan kısımda doğal yapıyı bozacak tüm fiziki yapılaşmalardan kaçınılmalıdır.

8. Suyun biyoklimatik konforundan yararlanacak, çevreye duyarlı rekreasyonel tesislere ve akarsu sporları ünitelerine yer verilmelidir.

9. Bayburt Kalesi ile Çoruh’un buluştuğu kesimde kale tarafında yayaların erişimi için ahşap yürüme yolları yapılmalıdır.

10. Eski değirmene yakın noktadaki boruların çirkin görüntüsü ortadan kaldırılmalıdır.
F. Son Söz

1. Yukardan beri orta koyduğumuz tespitler ve önerilerden anlaşılmaktadır ki; birinci etapla için küçük dokunuşlarla önemli ölçüde iyileştirmeler yapılabilir. Öte yandan ikinci etap çalışmaları ise, bu görüşler çerçevesinde çok daha düşük maliyetlerle gerçekleştirilebilir.

2. Çoruh Nehri’nin ıslahı, nehrin kente girişinden çıkışına kadar olan güzergâh boyunca kent ile bütüncül bir şekilde ele alınmalıdır. Bu çerçevede bir planlama yaklaşımına ihtiyaç vardır.

3. Çoruh Nehri ile ilgili yapılacak rehabilitasyon çalışmalarında dünyadaki benzer örneklerden yararlanılmalıdır.

4. Nehrin kıyısındaki yapılaşma durdurulmalı, insanların su ile buluşabilecekleri alanlar oluşturulmalıdır.

5. Kent ölçeğinde, Kale ve Çoruh Nehri’nin odağında olduğu bir vizyonla, kentin nazım imar planı ve uygulama imar planlarının revize edilmesi zorunludur.

6. Bayburt’un tarihi, kültürel ve doğal varlık değerleri dikkate alınarak, sivil mimari yapılar ve anıtsal yapıları ön plana çıkaracak koruma amaçlı imar planlarının hazırlanması zorunludur. Bu istikametteki çalışmaların ve kararların mutlaka stratejik bir bakışla ele alınarak planlanması, projelendirilmesi ve ortak aklın eseri olması gerekir.

7. Çoruh’a, yakın çevresine ve Bayburt’a yapılacak her müdahalede, yukarıda belirtilen ilkelerin titizlikle dikkate alınması gerektiğini düşünüyoruz.

Avatar
Adınız
Yorum Gönder
Kalan Karakter:
Yorumunuz onaylanmak üzere yöneticiye iletilmiştir.×
Dikkat! Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.
Avatar
muhterem 3 yıl önce

b irde..,demiryolu,için,çalıştay,yaparsanız,alkış,alırsınız.,üretimin,olmzsa,olmazı.,
ulaşımdır*en,hesaplısı,ise,demiryoludur.tşkler